ALET BİLEME TEZGAHLARI
ALET BİLEME
Makine ve yedek parça imalatında kullanılan kesici takımlar kullanılmaları sonucunda zaman içerisinde kesme kabiliyetlerini kaybederler yani körelirler. İşte kesici takımların kesici ağız ve uçlarındaki kesme kabiliyetlerinin yeniden kazandırılması için yapılan işleme Alet Bileme, bu işlemin yapıldığı tezgahlara da Alet Bileme Tezgahları denir. En yaygın olarak kullanılan alet bileme tezgahı Üniversal Alet Bileme Tezgahıdır.
Metal işleme endüstrisinde kullanılan kesici takımların doğru olarak bilenmesi ve kesici takımların bilenmiş olarak muhafaza edilmesi üretimin verimliliği açısından önemlidir. Yapılan araştırmalar bilenmiş olarak muhafaza edilen kesici takımların bileme ve ayarlama sürelerini kısalttığı, tezgahın yıpranmasını azalttığını ve hepsinden de önemlisi temiz, hassas ve doğru işlerin yapıldığını göstermiştir. Bazı durumlarda kesici takımların elde bilenmesi yeterli görülebilir. Ancak modern üretimde kullanılan kesici takımların bilenmesine alet bileme tezgâhlarının kullanılması zorunludur. Aşağıdaki şekilde bir alet bileme tezgâhı görülmektedir.
Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi zımpara taşının bulunduğu bölüm 360º dönebildiği gibi bu eksene dik olarak herhangi bir açıda da ayarlanabilmektedir. Kesici takımlar üniversal iş başlığı (Freze çakıları) ya da üniversal mengene (Torna kalemleri) ile belirli konumlarda bağlanırlar. Uzun olan kesiciler gerektiğinde alınlarından karşılık puntası ile desteklenirler.
Bugün endüstriyel alanda kullanılan kesici takımların bilenmesinde değişik türde pek çok alet bileme tezgâhı kullanılmaktadır. Fiziksel görüntüleri farklı da olsa yapılan bileme işlemlerinde kullanılan yöntem ve teknikler hepsinde aynıdır. Aşağıdaki şekillerde değişik tür alet bileme tezgâhları ve bunlarla kullanılan yardımcı aparat ve aksesuarlar görülmektedir.
ALET BİLEME UYGULAMALARI
Aşağıdaki örneklerde de görüldüğü gibi alet bileme tezgahlarında matkaplar, torna kalemleri, freze çakıları, parmak frezeler, kılavuz, rayba vb. her türlü kesici takımlar bilenir.
Bu konunun devamı için lütfen yeşil butona tıklayınız 
ALET BİLEME TEZGAHI AKSESUARLARI
Alet bileme tezgahlarında farklı geometri ve profillerde pek çok kesici takım bilendiği için bu tür kesici takımların bilenebilmeleri için de değişik bağlama ve bileme aksesuarları kullanılmaktadır. Aşağıdaki resimde üniversal bir alet bileme tezgahında kullanılan aksesuar, aparatlar ve dolabı görülmektedir.
Bu aparatlardan başlıcaları ve kullanılış şekilleri aşağıda açıklanmıştır.
Üniversal Başlık, üzerindeki diş sayısı fazla olan freze çakılarının dişlerinin eşit açılarda bilenmesi gerekir. Bu eşitliği sağlamak için eşit oranda dönmeyi sağlayan üniversal aynanın (başlık) kullanılması gerekir. Alet bileme tezgâhlarının en çok kullanılan elemanlarındandır. Silindirik saplı freze çakıları, takma saplı alın freze çakıları ve açılı freze çakılarının bilenmesinde kullanılır.
Matkap Bileme Aparatı, aşağıdaki şekillerde de görüldüğü gibi matkap ucunun bilenmesi için uç açısını verecek şekilde özel bir aparat kullanılır. helisel matkapların alet bileme tezgâhında düzgün olarak bilenmesi için kullanılan aparattır. Her alet bileme tezgâhında farklı şekillerde olabilirler. Bu aparatların hepsinde matkabın bağlandığı kısım, matkabın uç açısına göre ayarlanabilmekte ve boşluk açısını oluşturacak şekilde dönebilmektedir.
Torna Kalemi Bileme Aparatı, torna kalemlerinin bilenmesinde torna kaleminin uygun açılarda bilenebilmesi için, her açıyı vermeye uygun üniversal mengene kullanılır.
Taş Bileme Aparatı, kesici takımların bilenmesinde kullanılan taşlar, kullanımdan kaynaklanan nedenlerle veya zamanla körlenir. Eğer sağlıklı bir bileme işleminin yapılması isteniyorsa, taşın da bileme aparatı yardımıyla bozulmuş yüzeyinin düzeltilerek bilenmesi gerekir. Alet bileme tezgâhlarında kullanılan taş bileme aparatı, bağlanan bir gövdeden ve bu gövdeye takılan elmas uçlu tutucudan ibarettir.
Sağ ve Sol Yan Puntalar, malafa üzerinde bağlanan kesici takımların bilenmesinde ya da üniversal iş başlığı ile karşılıklı olarak kullanılarak alından malafaya desteklik yaparlar. Gövde, punta mili ve puntadan oluşur. Punta mili gövde içerisinde belirli miktarda ileri-geri hareket edebilir.
Merkezleme Mastarı, bilenecek olan takımın dişini taş merkezi ve punta ekseni ile aynı düzleme getirmek için kullanılır. Mastarın ucunda bulunan küçük plâkalar, parçalı olarak yapılabildiği gibi, her iki tarafından talaş kaldırılarak aynı biçim verilmek suretiyle tek parçalı olarak ta yapılabilir. Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi freze çakısı döndürüldükten sonra boşluğunu almak için ok yönünde elle bastırılır. Böylece freze çakısı tam punta ekseninde konumlandırıldığı gibi bileme esnasında kesicinin titremesinin de önüne geçilmiş olur.
Aşağıdaki resimde düz kanallı ve sivri dişli freze çakılarının bilenmesi görülmektedir. Burada görüldüğü gibi silindirik taş kullanılmıştır. Burada, kesicinin sırtını esas boşluk açısına uygun olarak bilemek için taş ekseni resimde görüldüğü gibi iş (çakı) ekseninden H kadar kaçırılır.
Düz kanallı, sivri dişli freze çakılarının bilenmesinde bir başka yöntem çanak taş kullanılmasıdır. Bunun nedeni bilenen dişin sırtında düzlem bir yüzey oluşturması ve büyük açıların kolaylıkla bilenebilmesidir.
Freze çakıları ve raybaların bilenmesinde taşın dönüş yönü aşağıda görüldüğü gibi ya kesici ağız yönünde ya da aksi yönde olur.
Helis kanallı freze çakılarının bilenmesini düz kanallı freze çakılarının bilenmesinden ayıran en önemli özellik dayamanın bağlandığı yerdir. Düz kanallı freze çakıları bilenirken dayama tablaya bağlanırken helis kanallı frezeler bağlanırken dayama başlığa ya da sabit bir yere tespit edilir. Bunun nedeni tezgah tablası hareket ettiğinde freze çakısı da hareket eder. Bu hareket esnasında aynı zamanda freze çakısının da dönmesi gerekir. İşte bu dönme hareketi de sabitlenen dayama ile gerçekleştirilir.
Helis açısı çok büyük olan freze çakılarının bilenmesinde yapılan tezgah ayarı, normal helis frezelerde yapılandan biraz farklıdır. Aşağıdaki şekilde böyle bir freze çakısının çevreden bilenişi görülüyor. Bileme işleminde izlenecek yol aşağıdaki gibidir:
- Taş miline 200 mm çapında silindirik bir taş bağlayınız.
- Taşın kesen yüzünü taş bileme aparatı ile bileyiniz.
- Taş başlığını istenilen boşluk açısına göre çeviriniz. Örneğin, helis açısı 40º olan bir freze çakısına 5° 1ik bir boşluk açısı vermek için başlığa verilecek açı 3.25° olmalıdır (Açı için tabloya abakılır).
- Freze çakısının konik sapını kılavuz milinin yuvasına takarak ikisini birlikte iki punta arasına bağlayınız.
- Merkezleme mastarını tabla üzerine oturtarak taş merkezi ile iş merkezini aynı yüksekliğe getiriniz ve işi konumuna getirmek için tablayı taşa yanaştırınız.
- Dayama takımını taş başlığına bağlayarak silindirik dayama çubuğunu kılavuz milinin helis kanalı içerisine ayarlayınız. (Dayama çubuğunun çapı kılavuz milinin kanal genişliğine eşit olmalıdır.)
- İşi taşa yanaştırıp tablayı boyuna hareket ettirerek bileme yapınız.
Bu web sayfasındaki yazılı ve görsel bütün bilgilerin yayın hakları Hamit ARSLAN' a aittir. Hamit ARSLAN' ın yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, kopya edilemez, elektronik, mekanik, dijital, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
