ÖLÇME ve KONTROL

ÖLÇME

Birim adı verilen ve bilinen bir değerin aynı cinsten bilinmeyen bir değer içinde ne kadar olduğunun araştırılmasın ÖLÇME denir. Örneğin metre, cetvel, kumpas, mikrometre vb. ölçe aletleri ile yapılan ölçümler.

        

    

Bir işin istenilen ölçü sınırları içerisinde ve özelliklerde yapılıp yapılmadıkları ile özelliklerinin araştırılmasına KONTROL denir. Örneğin gönye, mastar vb. aletlerle yapılan kontroller.

ÖLÇME ve KONTROLE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Hiçbir ölçünün mutlak tamlıkta ölçülmesi mümkün değildir. Çünkü her ölçme işleminde okunan değer, aşağıdaki nedenlerden dolayı ölçme işlemini yapan kişiye ve diğer ortam koşullarına göre değişir. Hatta bazen aynı iş parçası, aynı kişi tarafından farklı zamanlarda bile ölçülse yine ölçüm sonuçları farklı olabilir. Peki bunun nedeni ne olabilir diye aklımıza bir soru gelebilir. Bu nedenle ölçme ve kontrole etki eden başlıca faktörleri aşağıdaki  başlıklar altında toplamak mümkündür.

Bu konunun devamı için lütfen yeşil butona tıklayınız   

- Ölçme yapan kişinin sağlığı ve psikolojisi (Gözlerinin bozuk olması, ellerinin titremesi, moral durumu).

- Ölçü aletine bakış açısı. Ölçü aletine mutlaka dik olarak bakılmalıdır.

- İş parçasının fiziksel özellikleri.

- İş parçasının hassasiyeti.

- Ölçü aletinin hassasiyeti (Ölçü aletinin bozuk olup olmaması ve yapılan ölçme hassasiyetine uygunluğu).

- Ölçme işleminin yapıldığı ortamın ısısı. Ortam ısısı oda sıcaklığında olmalıdır (20º - 25º).

- Ölçme aletinin ısısı.

- Ölçülen işin ısısı.

- Ölçme ortamının aydınlatmasına ve güneş ışığına. Işık ışınlarının geliş açılarına.

- Ölçme işlemini yapan kişinin mesleki tecrübesi.

DİREK ve ENDİREKT ÖLÇME

Ölçme işlemi direk ve Endirekt ölçme olmak üzere ikiye ayrılır.

Direkt Ölçme, üzerinde bölüntü çizgileri bulunan ölçme  aletleri ile yapılan ölçmedir. Örneğin cetvel, metre, kumpas, mikrometre vb. ölçme aletleri ile yapılan ölçmedir.

 

Endirekt Ölçme, üzerinde bölüntü bulunmayan ölçü aletleri ile yapılan aktarmalı ölçme işlemidir. Örneğin pergel, iç ve dış çap kumpas (bölüntüsüz) ve mastarları ile ölçme. Çok büyük boyutlu iş parçaları bu yöntemle ölçülürler. Burada iç ve dış çap kumpasları verniyerli kumpaslarla asla karıştırılmamalıdır. Bildiğiniz gibi verniyerli kumpaslarda bölüntüler vardır. Bu kumpaslarda ise bölüntü yoktur.

UZUNLUK ÖLÇÜ SİSTEMLERİ

Günümüzde makinacılıkta iki farklı uzunluk sistemi kullanılmaktadır. Bunlar;

- Metrik uzunluk sistemi

- Inch (Parmak) uzunluk sistemi

Makinacılıkta metrik sistemde kullanılan ölçü birimi milimetre (mm) dir. Inch ölçü sisteminde ise birim parmaktır ("). Karşılık olarak 1" = 25.4 mm dir.

Inch ve parmak dönüşümleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.

1" = 25.4 mm             

3/4" = 25.4x3/4 = 76.2/4 = 19.05 mm

5/8" = 25.4x5/8 = 127/8 = 15.87 mm

1/2" = 25.4/2 = 12.7 mm

3/8" = 25.4x3/8 = 76.2/8 = 9.52 mm

1/4" = 25.4/4 = 6.35 mm

ÖLÇME VE KONTROL ALETLERİ

Makinacılıkta kullanılan başlıca ölçme ve kontrol aletleri;

- Çelik cetveller

- İç ve dış çap kumpasları

- Verinyerli (Sürmeli) kumpaslar

- Mikrometreler

- Mastarlar

- Komparatörler