CNC İŞLEME MERKEZİ PROGRAMLAMA
CNC İŞLEME MERKEZİ TEZGÂHLARI İÇİN G ve M KODLARI
G KODLARI (Gnn) - CNC İşleme Merkezlerinin programlarının yazımında kullanılan G kodları G harfi ve bunu takip eden iki haneli rakamlardan oluşup G00 - G99 arasındadır.
CNC İŞLEME MERKEZİ G KODLARI
G00 - G0 Kesici takımın boşta hızlı hareketi
G01 - G1 Doğrusal interpolasyon. Kesici takım iş parçası ile temas halindedir
G02 - G2 Saat ibresinin dönüş yönünde (CW) eğrisel hareket.
G03 - G3 Saat ibresinin dönüş yönünün tersi yönde (CCW) eğrisel hareket
G04 - G4 Bekleme.
G15 - Açısal koordinat iptali
G16 - Açısal koordinat
G17 - XY çalışma düzlemi
G18 - ZX çalışma düzlemi
G19 - YZ çalışma düzlemi
G20 - Inç ölçü sistemi
G21 - Metrik ölçü sistemi
G28 - Referans noktasına dönüş komutu.
G31 - Satır atlama komutu.
G33 - Diş açma komutu.
G40 - Takım yarıçap telafisi iptali.
G41- Takım yarıçap telafisi solda.
G42 - Takım yarıçap telafisi sağda.
G43 - Kesici takım boy telafisi + yönde
G44 - Kesici takım boy telafisi - yönde
G50 - Ölçeklendirme komutu iptali
G51 - Ölçeklendirme komutu
G54 - İş parçası sıfırı
. . . . .
Bu konunun devamı için lütfen yeşil butona tıklayınız 
G55 - G59 Farklı iş parçası sıfır noktaları seçimi
G73 Yüksek hızda gagalamalı delik delme
G74 Ters/Sol kılavuz çekme
G76 Hassas delik işleme
G80 Delik delme çevrimleri iptali
G81 Delik delme çevrimi
G82 Delik delme ve delik sonunda bekleme çevrimi
G83 Gagalamalı delik delme çevrimi
G84 Kılavuz çekme çevrimi
G85 Rayba çekme
G86 Delik büyütme
G87 Alttan delik büyütme
G88 Delik büyütme
G89 Delik büyütme ve delik sonunda bekleme
G90 Mutlak (Absolute) koordinat sistemi
G91 Eklemeli (Incremental) koordinat sistemi
G94 İlerleme mm/dakika
G95 İlerleme mm/devir
G98 Takımın çevrim başlangıcındaki Z seviyesine geri çıkışı
G99 Takımın çevrim içinde tanımlanan R seviyesine geri çıkışı
G98 İlerleme mm/dak.
G99 İlerleme mm/devir
M KODLARI (Mnn) - CNC işleme merkezi programlarının yazımında kullanılan M kodları aşağıda gösterildiği gibi M harfi ve bunu talip eden 2 haneli rakamlardan oluşur.
CNC İŞLEME MERKEZİ M KODLARI
M00 Program durdurma
M01 İsteğe bağlı durdurma
M02 Program sonu (Tek parça imalatında)
M03 Tezgâh milini saat ibresinin dönüş yönünde (CW) döndürme
M04 Tezgâh milini saat ibresinin tersi dönüş yönünde (CCW) döndürme
M05 Tezgâh milini durdur.
M06 Kesici takım değiştirme
M08 Kesme sıvısını açma
M09 Kesme sıvısını kapatma
M30 Program sonu ve tekrar program başına dön
M98 Alt program çağırma
M99 Alt program sonu
CNC İŞLEME MERKEZİ İÇİN G KODLARI
G00 - G0 Kesici Takımın Boşta Hareketi
Bu komutun kullanılması tıpkı CNC torna tezgâhlarında olduğu gibi kesici takımın boşta hızlı hareketini tanımlamak için kullanılır
G01 - G1 Kesici Takımın Boşta Hareketi
Kesici takımın iş parçasını kesme anındaki ilerlemesini tanımlamak için kullanılır. Bu komut ilk kullanıldığı satırda mutlaka F ilerleme değeri de verilmelidir. Daha sonraki satırlarda ise farklı ilerleme değeri verilmesi durumunda girilmelidir. Aşağıdaki örnek programımızda N70 ve N80 no lu satırlarda farklı ilerleme uygulaması görülmektedir.
G02 - G2 Saat İbresi Dönüş Yönünde Eğrisel Hareket
Bu komut kesici takımın saat ibresinin dönüş yönündeki (CW) eğrisel hareketlerin programlanmasında kullanılır. Kesici takım önce eğrisel hareket başlangıcına getirilir ve daha sonra G02 komutu girilir. Eğrisel hareketin bitiş noktasının koordinatları komutumuzun X ve Y parametreleri olarak verilir. Ancak bu parametrelerin verilmesi eğrisel hareket için yeterli değildir. Eğrisel hareket merkezinin de tanımlanması gerekir. Bu tanımlama ise R ya da I, J parametreleri kullanılır.
Burada;
R - Eğrisel hareketin yarıçapı
I - Eğrisel hareket merkezinin başlangıç noktasına olan X mesafesi
J - Eğrisel hareket merkezinin başlangıç noktasına olan Y mesafesini ifade etmektedir.
Eğrisel hareket parametrelerinin tanımlanmasında R (yarıçap) parametresi 180° ye kadar olan eğrisel hareketlerde kullanılırken, I ve J parametreleri 360° ye kadar olan tüm eğrisel hareketlerde kullanılmaktadır. Yani kısaca 180° den büyük eğrisel hareketler mutlaka I ve J parametreleri ile programlanmalıdır.
O8013; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali (Güvenlik amaçlı kullanılır)
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım için uzunluk offseti
N50 M3 S1500; Tezgâhı CW yönünde döndür
N60 G0 X35 Y0; P1 noktasına hızla git, soğutma sıvısını aç
N70 Z2; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş
N80 G1 Z-3 F350; İş parçası içine ilerle
N90 X115 F600; P2 noktasına git
N100 G2 X150 Y35 R35 F350; P3 noktasına git
N110 G1 Y115 F600; P4 noktasına git
N120 G2 Y150 X115 R35 F350; P5 noktasına git
N130 G1 X35 F600; P6 noktasına git
N140 G2 X0 Y115 R35 F350; P7 noktasına git
N150 G1 Y35 F600; P8 noktasına git
N160 G2 X35 Y0 R35 F350; P1 noktasına git
N170 G40 G80 G90 M9; Çevrimlerin iptali ve soğutma sistemini kapat
N180 G0 Z100 M5; Hızla iş parçası dışına çık ve tezgah milini durdur.
N190 M30; Program sonu ve başlangıca dön
Yukarıdaki programımızı bu sefer I ve J parametrelerini kullanarak yazalım.
O8013; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali (Güvenlik amaçlı kullanılır)
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım için uzunluk offseti
N50 M3 S1500; Tezgâhı CW yönünde döndür
N60 G0 X35 Y0; P1 noktasına hızla git, soğutma sıvısını aç
N70 Z2; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş
N80 G1 Z-3 F350; İş parçası içine ilerle
N90 X115 F600; P2 noktasına git
N100 G2 X150 Y35 I35 J0 F350; P3 noktasına git
N110 G1 Y115 F600; P4 noktasına git
N120 G2 Y150 X115 I0 J35 F350; P5 noktasına git
N130 G1 X35 F600; P6 noktasına git
N140 G2 X0 Y115 I-35 J0 F350; P7 noktasına git
N150 G1 Y35 F600; P8 noktasına git
N160 G2 X35 Y0 I0 J-35 F350; P1 noktasına git
N170 G40 G80 G90 M9; Çevrimlerin iptali ve soğutma sistemini kapat
N180 G0 Z100 M5; Hızla iş parçası dışına çık ve tezgah milini durdur.
N190 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G03 - G3 Saat İbresinin Aksi Dönüş Yönünde Eğrisel Hareket
Bu komut kesici takımın saat ibresinin dönüş yönünün aksi yöndeki (CCW) eğrisel hareketlerin programlanmasında kullanılır. Tıpkı G02 komutunda olduğu gibi yine kesici takım yine eğrisel hareket başlangıcına getirilir ve G03 komutu girilir. Eğrisel hareketin bitiş noktasının koordinatları komutumuzun parametreleri olarak verilir.
Fanuc programlamada eğrisel hareketler maksimum 180° olarak programlanabilmektedir. Bu nedenle 180° den büyük eğrisel hareketler bu özellik dikkate alınarak programlanmalıdır.
O8014; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali (Güvenlik amaçlı kullanılır)
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım için uzunluk offseti
N50 M3 S1500; Tezgâhı CW yönünde döndür
N60 G0 X35 Y0 M8; P1 noktasına hızla git, soğutma sistemini aç
N70 Z2; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş
N80 G1 Z-3 F350; İş parçası içine ilerle
N90 G3 X0 Y35 R35 F350; P2 noktasına git
N90 Y115 F600; P3 noktasına git
N100 G3 X35 Y150 R35 F350; P4 noktasına git
N110 G1 X115 F600; P5 noktasına git
N120 G3 X150 Y115 R35 F350; P6 noktasına git
N130 G1 Y35 F600; P7 noktasına git
N140 G3 X115 Y0 R35 F350; P8 noktasına git
N150 G1 X35 F600; P1 noktasına git
N160 G0 Z100; Hızla iş parçası dışına çık
N170 G40 G80 G90 M9; Çevrimlerin iptali, soğutma sisteminin kapatılması
N180 M5; Tezgâhı milini durdur.
N190 M30; Program sonu ve başlangıca dön
Yukarıdaki programımızı bu sefer I ve J parametrelerini kullanarak yazalım.
O8014; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali (Güvenlik amaçlı kullanılır)
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım için uzunluk offseti
N50 M3 S1500; Tezgâhı CW yönünde döndür
N60 G0 X35 Y0 M8; P1 noktasına hızla git, soğutma sistemini aç
N70 Z2; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş
N80 G1 Z-3 F350; İş parçası içine ilerle
N90 G3 X0 Y35 I-35 J0 F350; P2 noktasına git
N90 G1 Y115 F600; P3 noktasına git
N100 G3 X35 Y150 I0 J35 F350; P4 noktasına git
N110 G1 X115 F600; P5 noktasına git
N120 G3 X150 Y115 I35 J0 F350; P6 noktasına git
N130 G1 Y35 F600; P7 noktasına git
N140 G3 X115 Y0 I0 J-35 F350; P8 noktasına git
N150 G1 X35 F600; P1 noktasına git
N160 G0 Z100; Hızla iş parçası dışına çık
N170 G40 G80 G90 M9; Çevrimlerin iptali, soğutma sisteminin kapatılması
N180 M5; Tezgâhı milini durdur.
N190 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G04 - G4 Bekleme
Kullanılış mamacı torna tezgâhlarında olduğu gibi herhangi bir operasyonun sonunda beklemek gerektiğinde kullanılır.
G15 - Açısal Koordinat İptali
Kullanılan açısal koordinat komutunu iptal etmek için kullanılan komuttur.
G16 - Açısal Koordinat
Açısal koordinat komutu genellikle bir çember etrafında delik delmek için kullanılır. G16 komutundan sonra kullanılan parametrelerden X yarıçap, Y açı olarak algılanır. İlk delikten sonraki delikler mutlak (G90) ya da eklemeli (G91) olarak tanımlanabilir. Ayrıca delikler arasındaki açıların tanımlanmasında saat ibresinin dönüş yönünün aksi yöndeki açılar pozitif (+), saat ibresinin dönüş yönündeki açılar ise negatif (-) olarak da tanımlanabilir.
Eğer açı tanımlamaları eklemeli olarak yapılmış ise komutun uygulanmasından sonra mutlaka G90 komutu ile mutlak koordinata dönülmelidir. Ayrıca G81 delik delme çevrimi de G80 komutu ile iptal edilmelidir. Aksi halde bir sonraki iş parçasının işlenmesinde takım istenilmeyen koordinatlara gider.
O8015; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali (Güvenlik amaçlı kullanılır)
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım için uzunluk offseti
N50 M3 S850 M8; Tezgâhı CW yönünde soğutma sıvısını aç
N60 G0 X0 Y0; Referans noktasına hızla git
N70 Z5; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş
N80 G17 G16; Çalışma düzlemi XY, açısal koordinat komutu
N90 G81 X60 Y30 Z-20 R-5 F200; Delik delme, yarıçap 60°, açısı 30°, derinlik 20 mm, geri kaçış mesafesi 5 mm, ilerleme 200 mm/dak.
N100 G91 Y60; Eklemeli koordinat, 2. deliğin açısı 60°
N110 Y60; 3. deliğin açısı 60°
N120 Y60; 4. deliğin açısı 60°
N130 Y60; 5. deliğin açısı 60°
N140 Y60; 6. deliğin açısı 60°
N150 G15 G80 G90; Açısal koordinat iptali, delik çevrimi iptali, mutlak koordinata geçiş
N160 G0 Z100 M9; Hızla iş parçası dışına çık, soğutma sistemini kapat
N170 M5; Tezgâhı milini durdur.
N18 0 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G17 - G18 - G19 Çalışma Düzlemleri
İş parçasının hangi düzlemde işleneceğinin tanıtılmasında G17, G18, G19 düzlem tanıtma komutları kullanılır. Genelde CNC işleme merkezlerinde çalışma düzlemi default olarak XY düzlemi yani G17 olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle CNC programında G17 düzlemi tanıtılmasa da bu durum hata olarak kabul edilmez.
G20 - İnç Ölçü Sistemi
CNC programında kullanılacak olan ölçü sisteminin inç olarak tanımlanmasında kullanılan komuttur.
G21 - Metrik Ölçü Sistemi
CNC programında kullanılacak olan ölçü sisteminin metrik olarak tanımlanmasında kullanılan komuttur. Ülkemizde kullanılan CNC tezgâhlarının sistem parametre sayfasında ölçü sistemi mm olarak tanıtıldığı için CNC programında G21 komutunun tekrar girilmesine gerek yoktur.
G28 Referans Noktasına Dönüş
Kesici takımı, tezgâh sıfır noktasına (Machine Zero Point) gönderme komutudur. Genel olarak tezgâh ilk açıldığında bu işlemi kendisi yapar. Ancak bu işlem CNC programı başlangıcına G28 komutu yazılarak da yaptırılabilir. Ayrıca ihtiyaç duyulması halinde program içerisinde gerekli yerlerde de kullanılabilir.
G40 Takım Yarıçap Telafisi İptali
İşleme merkezleri için CNC programı yazılırken, program kesici takımın ekseni dikkate alınarak yazılır. Yani kesici takımın ucu tıpkı bir iğne ucuymuş gibi kabul edilir. Ancak gerçekte durum böyle değildir. Çünkü işleme merkezlerinde kullanılan kesiciler dairesel kesitlidir. Hal böyle olunca imalat resmindeki ölçülere göre yazılan CNC programı ile işlenen iş parçasının boyutları kesici takımımızın çapı kadar küçük boyutlarda işlenmiş olur. Normal programlama durumunda bu kaçınılmazdır. Bu olumsuz durumun ortadan kaldırılması için CNC programı yazılırken kesici takımın, yarıçapı kadar dışarı ya da içeri kaydırılması gerekir. Bu kaydırma işlemine kesici takım yarıçap telafisi (kompanzasyonu) denir. Yarıçap telafisi G41 ve G42 komutları kullanılarak uygulanır.
G40 komutu, G41 ve G42 komutlarının CNC programı içerisindeki kullanımlarını sonlandırmak diğer bir ifadeyle iptal etmek için kullanılır. Bu komut ihtiyaç duyulduğunda ve güvenlik amacıyla CNC programının başlangıcında ve sonunda mutlaka kullanılmalıdır. Burada unutulmaması gereken G41 ve G42 komutları kullanıldığında G91 (Eklemeli koordinat) kullanılmamalıdır.
G41 Kesici Yarıçap Telafisi Solda
Kesici takımın ilerleme yönüne göre iş parçasının solunda olduğu durumlarda kullanılan telafi komutudur. Kesici takım solda olduğu için telafi de sol tarafa doğru verilir. Bu komut satırında kesici takım çapı (Dnn) da verilmelidir.
G42 Kesici Yarıçap Telafisi Sağda
Kesici takımın ilerleme yönüne göre iş parçasının sağında olduğu durumlarda kullanılan telafi komutudur. Kesici takım sağda olduğu için telafi de sağ tarafa doğru verilir. Bu komut satırında kesici takım çapı (Dnn) da verilmelidir.
ÖRNEK - 4 (G40 - G41 - G42)
Aşağıda verilen iş parçasına ait CNC programını önce kesici yarıçap telafisi olmadan daha sonra da kesici yarıçap telafilerini kullanarak ayrı ayrı yazalım. Programımızda telafi kullanıldığında kesici takım yarıçapı D1 olarak girilmiştir (N80 G0 G41 D1 X0 Y0;). Bunun anlamı 1 no lu takımın çap sütunundaki değer kesici takım çapı olarak alınacaktır. Kullanılacak parmak freze çakısı T01, çapı 10 mm, talaş derinliği Z: - 5, devir sayısı S850, ilerleme hızı F300 olacaktır.
O8016; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali (Güvenlik amaçlı kullanılır)
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım için uzunluk offseti
N50 M3 S850; Tezgâhı CW yönünde 1500 devirde döndür.
N60 G0 X25 Y-25; Referans noktasına hızla git.
N70 Z2 M8; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş, soğutma sıvısını aç.
N80 G0 X0 Y0; İş parçası sıfır noktasına git.
N90 G1 Z-5 F300; İş parçası içine giriş
N100 X100; Doğrusal frezeleme
N110 Y50; Doğrusal frezeleme
N120 X175; Doğrusal frezeleme
N130 Y100; Doğrusal frezeleme
N140 X0; Doğrusal frezeleme
N150 Y0; Doğrusal frezeleme
N160 G40 G80 G90;Telafilerin ve delik çevrimlerinin iptali, mutlak koordinata geçiş
N170 G0 Z100 M9; Hızla iş parçası dışına çık, soğutma sıvısını kapat.
N180 M5; Tezgâhı milini durdur.
N190 M30; Program sonu ve başlangıca dön.
O8017; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım uzunluk offseti
N50 M3 S850; Tezgâhı CW yönünde 1500 devirde döndür.
N60 G0 X-25 Y-25; Referans noktasına yaklaş.
N70 Z2 M8; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş, soğutma sıvısını aç.
N80 G0 G41 D1 X0 Y0; İş parçası sıfır noktasına git, kesici takım yarıçap telafisi solda, kseici takım çapı 1 nolu takımın çapı (D1 mm). Bazı programlarda buraya doğrudan çap değeri de yazılır.
N90 G1 Z-5 F300; İş parçası içine giriş
N100 Y100; Doğrusal frezeleme
N110 X175; Doğrusal frezeleme
N120 Y50; Doğrusal frezeleme
N130 X100; Doğrusal frezeleme
N140 Y0; Doğrusal frezeleme
N150 X0; Doğrusal frezeleme
N160 G0 X-25 Y-25; İş parçası dışına çık.
N170 G40 G80 G90; Kesici takım yarı çap telafisi ve delik çevrimlerinin iptali, mutlak
koordinata geçiş
N180 G0 Z100 M9; Hızla iş parçası dışına çık, soğutma sistemini kapat.
N190 M5; Tezgâhı milini durdur.
N20 0 M30; Program sonu
O8018; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G40 G80 G90; Çevrimlerin iptali
N30 T01 M6; Kesici takım değiştirme
N40 G43 H1; 1 no lu takım için uzunluk offseti
N50 M3 S850; Tezgâhı CW yönünde 1500 devirde döndür.
N60 G0 X-25 Y-25; Referans yaklaş
N70 Z2 M8; İş parçası yüzeyine hızla yaklaş, soğutma sistemini aç.
N80 G0 G42 D01 X0 Y0; İş parçası sıfır noktasına git, kesici takım yarıçap telafisi sağda, kesici takım çapı 1 nolu takımın çapı (D1 mm). Bazı programlarda buraya doğrudan çap değeri de yazılır.
N90 G1 Z-5 F300; İş parçası içine giriş
N100 X100; Doğrusal frezeleme
N110 Y50; Doğrusal frezeleme
N120 X175; Doğrusal frezeleme
N130 Y100; Doğrusal frezeleme
N140 X0; Doğrusal frezeleme
N150 Y0; Doğrusal frezeleme
N160 G0 X-25 Y-25; İş parçası dışına çık.
N170 G40 G80 G90; Kesici takım yarı çap telafisi ve delik çevrimlerinin iptali, mutlak
koordinata geçiş
N180 G0 Z100 M9; Hızla iş parçası dışına çık, soğutma sistemini kapat.
N190 M5; Tezgâh milini durdur
N200 M30; Program sonu
G43 Takım Boy Telafisi
CNC işleme merkezlerinde kullanılan kesici takımların uzunlukları ve çapları birbirinden farklıdır. Kesici takımların bu boy farklılıklarının ölçülerek ilgili kesici takımın offset sayfasında girilmesi gerekir. Kesici takımların uzunluk kalibrasyonları master takıma göre yapılır. Master takım işleme merkezlerinde genellikle 1 no lu takımdır.
Kesici uzunluk kalibrasyonları özel aparatlarla yapılabildiği gibi manuel olarak da yapılabilir. CNC programında kullanılacak olan kesiciye ait uzunluk telafisinin uygulanması için G43 uzunluk telafi komutu kullanılır. G43 komutuyla beraber telafi uygulanacak takım numarası mutlaka girilmelidir.
G54 İş Parçası Sıfırı
İş parçası sıfır noktası, CNC tezgâhında işlenecek olan iş parçası üzerinde referans olarak kabul edilen ve tüm kesici takım hareketlerinin referans alınarak CNC programının yazıldığı noktadır. Bu nokta silindirik parçalarda parçanın merkezi olarak tanıtılırken prizmatik parçalarda ise genellikle parçanın sol alt köşesi seçilir.
İş parçasının ana referans noktası (G54) dışında da farklı referans noktaları da kullanılır. Bu referans noktaları G55 - G59 arasındaki komutlarla tanıtılır.
G73 Gagalamalı (Talaş Kırmalı) Delik Delme
G73, gagalamalı delik delme çevrimidir. Derin deliklerin delinmesi esnasında çıkan talaşların takımın sıkışmasına sebep olmaması için kırılarak dışarı atılması gerekir. Bunun için G73 çevrimi kullanılır.
G83 çevrimi de tıpkı G73 gibi aynı amaçla kullanılır. Aralarındaki en önemli fark G83 çevriminde takım her kademeden sonra belirlenen R emniyet noktasına geri çıkarken G73 çevriminde ise her delme kademesinden sonra takım, 1 mm geri çıkıp bir sonraki kademeyi delmeye devam eder. G98 kullanıldığında takım, delme sonunda çevrimin başlangıç noktasına geri çıkarken G99 kullanıldığında ise matkap tanımlanan R değerinde geri çıkar.
ÖRNEK - 5 Gagalamalı Delik Delme (G73)
Aşağıdaki şekilde verilen iş parçasına ait delikleri delmek için gerekli olan CNC programını G73 çevrimini kullanarak yazalım.
G74 Sol Kılavuz Çekme
Önceden matkap çapında delinmiş olan deliklere sol kılavuz çekmek için kullanılır. Kılavuz çekme esnasında tezgâh milinin saat ibresinin aksi yönde (M4) döndürülmesi asla unutulmamalıdır. Delik sonuna ulaşıldığında kılavuzun geri çıkabilmesi için tezgâh milinin saat ibresinin dönüş yönünde döner. Kılavuz çekim esnasında tezgâh operatör paneli üzerinde bulunan ilerleme değiştirme (FEEDRATE OVERRIDE) anahtarı ve ilerleme durdurma (FEED HOLD) butonu devre dışı kalır.
Kılavuz için verilecek olan ilerleme miktarı kılavuz adımı ile devir sayısının çarpımı kadar olmalıdır. Aksi takdirde sürekli kılavuz kırılır. F ilerleme değeri G94 komutu kullanıldığında diş adımı x devir sayısı kadar, G95 komutu kullanıldığında ise diş adımı kadardır. Bu kitaptaki diş açma çevrimlerinin hepsinde ilerleme hızı mm/dakika (G94) olarak kabul edilmiştir. İlerleme ve devir sayısı değerleri %100 olarak ayarlanır. G74 komutu ile G84 komutu aynı parametrelere sahiptir. Ancak aralarındaki tek fark sol diş açılacağı için G74 komutunda tezgâh milinin saat ibresinin tersi yönde dönmesidir. Halbuki G84 komutunda tezgâh mili saat ibresi dönüş yönünde dönerek diş açmaktadır. Yani diğer bir ifadeyle G84 için kısaca sağ iş kılavuz çekme çevrimi diyebiliriz.
CNC işleme merkezlerinde Rijit Kılavuz Çekme (Rigit Tapping) özelliği bulunmaktadır. Rijit Kılavuz Çekme aparatsız diş çekme özelliğidir. Bu özellik, diş çekme esnasında tezgah mili dönüşü ile ilerlemenin aynı anda senkronize çalışmasını sağlar. Böylece kılavuzun parça üzerindeki dişi ağızlaması, herhangi bir ilave aparata ihtiyaç olmadan kolayca gerçekleşir. Sonuç olarak da kılavuzda sıkışma problemi yaşanmaz. Rijit Kılavuz Çekme fonksiyonun devreye alınması M29 komutu ile gerçekleşir. M29 komutu kılavuz çekme çevriminden önceki satırda kullanılmalıdır.
ÖRNEK - 6 Sol Kılavuz Çekme (G74)
Şekil - 173' de verilen iş parçasına ait deliklere M10 sol kılavuz çekmek için gerekli olan CNC programını G74 çevrimini kullanarak yazalım. M10 vidanın adımı 1.5 mm dir. Bu nedenle F değeri adım x devir sayısı (F = Sx1.5 = 200 x 1.5 = 300) olarak hesaplanmıştır. Kılavuz çekme derinliğini ise 25 mm olarak kabul ediyoruz. İşleme merkezlerinde ilerleme hızı genellikle mm/dakika (G94) olarak kullanılmaktadır. Kılavuz ya da diş açma işlemlerinde ilerleme hızının mm/dakika olarak seçilmiş olduğuna özellikle dikkat edilmelidir.
Ayrıca M10 kılavuz için matkap çapı 8.5 mm olduğunu unutmayalım. Bu nedenle, önce kılavuz çekilecek delikleri T01= 8.5 mm matkapla delmemiz gerekmektedir. Diş açma sonuna ulaşıldığında tezgâh mili durur ve girilen P değeri kadar saniye cinsinden bekler. Daha sonra tezgâh mili ters yönde dönerek kılavuzun iş parçası dışına çıkması sağlanır.
G76 Hassas Delik İşleme
Delik iç yüzeylerinin hassas olarak işlenmesi için kullanılan çevrimdir. Delik sonuna ulaşıldığında tezgâh mili durur ve takım delik yüzeyinden uzaklaştırılarak geri çıkarılır. Bu komut kullanılmadan önce parça üzerinde uygun çapta deliğin delinmiş olması gerekir.
G80 Delik Çevrimlerinin İptali
Delik çevrimleri mode özelliği olan komutlardır. Bu nedenle görevleri bittiğinde G80 komutuyla ya da G0, G1, G2, G3 komutlarından birisi kullanıldığında iptal edilir. Bu nedenle de CNC programlarının başlangıçlarında ve sonlarında G80 komutu kullanılması tavsiye edilir.
G81 Delik Delme
Derinliği fazla olmayan deliklerin delme komutudur. Delik sonuna gelindiğinde takım hızla iş parçası dışına çıkar. Görevi bittikten sonra G80 komutu ile iptal edilmesi gerekir
ÖRNEK - 7 Delik Delme (G81)
Aşağıda verilen iş parçasına ait deliklerin delinmesi için gerekli olan CNC programını G81 çevrimini kullanarak yazalım.
G82 Delik Delme ve Delik Sonunda Bekleme
Komutun kullanılması tıpkı G81 komutu gibidir. Aralarındaki tek fark delik sonunda verilen saniye cinsinden beklemedir. Bu bekleme, delik iç yüzeyi ve diplerinin daha temiz çıkması için verilir.
ÖRNEK - 8 Delik Delme ve Delik Sonunda Bekleme (G82)
Örnek - 7' de verilen iş parçasına ait deliklerin delinmesi için gerekli olan CNC programını G82 çevrimini kullanarak yazalım.
G83 Gagalamalı Delik Delme
Derin deliklerin delinmesinde kullanılan bir çevrimdir. Kullanılmasındaki amaç çıkan talaşların kesme bölgesi dışına atılmasını sağlamaktır. Komutun kullanılması ve parametreleri tıpkı G73 çevriminde olduğu gibidir.
ÖRNEK - 9 Gagalamalı Delik Delme (G83)
Aşağıda verilen iş parçasına ait deliklerin delinmesi için gerekli olan CNC programını G83 çevrimini kullanarak yazınız.
G84 Kılavuz Çekme
G84 çevrimi normal (Sağ diş) kılavuz açmada kullanılır. Kılavuz saat ibresinin yönünde dönerek belirlenen ilerleme değerinde diş açar.
