CNC TORNA PROGRAMLAMA
CNC Torna Tezgâhları için G ve M Kodları
G Kodları, CNC programlarının yazımında kullanılan talaş kaldırma işlemlerini doğrudan ilgilendiren kodlardır. G kod numaraları G00 - G99 arasındadır. CNC torna tezgâhlarında kullanılan G kodları aşağıda verilmiştir.
CNC TORNA TEZGÂHI G KODLARI
G Kodu Anlamı
G00 - G0 Kesici takımın boşta hızlı hareketi.
G01 - G1 Doğrusal interpolasyon. Kesici takım iş parçası ile temas halindedir.
G02 - G2 Saat ibresinin dönüş yönünde (CW) dairesel interpolasyon.
G03 - G3 Saat ibresinin dönüş yönünün tersi yönde (CCW) dairesel interpolasyon.
G04 - G4 Bekleme.
G20 Inç ölçü sistemi
G21 Metrik ölçü sistemi
G28 Referans noktasına dönüş komutu.
G31 Satır atlama komutu.
G32 Diş açma komutu.
G34 Değişen adımlı diş açma komutu.
G40 Takım ucu yarıçap telafisi iptali.
G41 Takım ucu yarıçap telafisi solda.
G42 Takım ucu yarıçap telafisi sağda.
G50 Maksimum tezgâh mili devir sayısı sınırlama komutu.
G54 İş parçası sıfırı
. . . . . .
Bu konunun devamı için lütfen yeşil butona tıklayınız 
G55 - G59 Farklı referans noktaları seçimi
G70 Finiş tornalama
G71 Boyuna kaba dış çap tornalama çevrimi.
G72 Alın tornalama çevrimi.
G73 Profile göre dış çap tornalama çevrimi
G74 Z ekseninde delik delme çevrimi
G75 X ekseninde kanal açma ve kesme çevrimi
G76 Çok pasolu diş açma çevrimi
G80 Delik delme çevrimleri iptali
G81 Delik delme çevrimi
G82 Delik delme ve delik sonunda bekleme çevrimi
G83 Gagalamalı delik delme çevrimi
G84 Kılavuz çekme çevrimi
G85 Delik büyütme
G90 Silindirik dış çap/iç çap tornalama çevrimi (Tek paso)
G92 Diş açma çevrimi (Tek paso)
G94 Alın tornalama çevrimi
G96 Sabit kesme hızı
G97 Sabit devir sayısı
G98 İlerleme mm/dak.
G99 İlerleme mm/devir
M kodları (Mnn)
CNC programlarının yazımında kullanılan yardımcı fonksiyon kodlarıdır. Bu kodlar kesme işlemini kolaylaştıran kodlardır. M harfi ve bunu talip eden 2 haneli rakamlardan oluşur.
CNC TORNA TEZGÂHI M KODLARI
M Kodu Anlamı
M00 Program durdurma
M01 İsteğe bağlı durdurma
M02 Program sonu (Tek parça imalatında)
M03 Tezgâh milini saat ibresinin dönüş yönünde (CW) döndürme
M04 Tezgâh milini saat ibresinin tersi dönüş yönünde (CCW) döndürme
M05 Tezgâh milini durdur.
M06 Kesici takım değiştirme
M08 Kesme sıvısını açma
M09 Kesme sıvısını kapatma
M19 Ayna kilitleme
M30 Program sonu ve tekrar program başına dön
M98 Alt program çağırma
M99 Alt program sonu
CNC Torna Tezgâhları için G Kodları
G00 Kesici Takımın Boşta Hareketi
G00 veya G0 komutu kesici takımın bir noktadan diğer bir noktaya doğrusal olarak hızlı hareketini sağlar. G00 komutu genellikle G01, G02 ve G03 komutlarından önce veya sonra kesici takımın konumlanması için kullanılır.
G01 Kesici Takımın Talaş Kaldırma Anındaki Hareketi
G01 ya da G1 komutu kesici takımın talaş kaldırarak hareketini tanımlamak için kullanılır. Bu hareketle birlikte mutlaka F ilerleme değeri verilmelidir.
G02 Saat İbresi Yönünde Eğrisel Hareket
İş parçası üzerindeki saat ibresinin dönüş yönündeki eğrisel hareketlerin tornalanmasında kullanılır. Örneklerde görüldüğü gibi bu komut iki farklı şekilde tanımlanabilir. Birinci örneğimizde eğrisel hareket merkezi I ve J ile tanımlanırken ikinci örneğimizde ise eğrisel hareketin yarıçapı tanımlanmıştır.
G03 Saat İbresinin Tersi Yönünde Eğrisel Hareket
İş parçası üzerindeki saat ibresinin tersi yöndeki eğrisel hareketlerin tornalanmasında kullanılır. Tıpkı G02 komutunda olduğu gibi bu komutta iki farklı şekilde tanımlanabilir. Örneklerde görüldüğü gibi bu komut iki farklı şekilde tanımlanabilir. Birinci örneğimizde eğrisel hareket merkezi I ve J ile tanımlanırken ikinci örneğimizde ise eğrisel hareketin yarıçapı tanımlanmıştır.
G04 Bekleme
Kesici takımın talaş kaldırma işlemi sonunda bekleme komutudur. Dip kısımlarının temiz olması istenilen delme işlemleri ile tornalama işlemlerinde köşelerin temiz olması istenilen durumlarda bu komut kullanılır. Kesici takım hedef noktaya ulaştığında belirlenen saniye cinsinden süre kadar talaş kaldırmadan bekler. Süre saniye ya da milisaniye cinsinden tanımlanır. Bu komut kullanıldığında tüm eksenel hareketler durur.
G04 X2.5; Saniye cinsinden bekleme
G04P2500; Milisaniye cinsinden bekleme
G20 Inch Ölçü Sistemi
CNC programının yazımında Inch ölçü sisteminin kullanıldığını tanımlamak için kullanılır.
G21 Metrik Ölçü Sistemi
CNC programının yazımında Metrik ölçü sisteminin kullanıldığını tanımlamak için kullanılır. Ülkemizde Metrik ölçü sistemi kullanıldığı için kullanılmakta olan CNC tezgâhlarının sistem parametrelerinde ölçü sistemi Metrik olarak tanımlanmıştır (Şekil - 100). Bu nedenle CNC programlarında G21 komutunun kullanılmasına gerek kalmamıştır.
G28 Tezgâh Sıfır Noktası
CNC programının başında ve sonunda emniyet için taret iş parçasından en uzak noktaya (Tezgâh Sıfır Noktası) gönderilmesi gerekir. Bunun için G28 komutu kullanılır. Bu işlem için önce G28 kodu ve arkasına kesicinin gitmesini istediğimiz koordinat eklemeli olarak yazılır.
G40 - G41 - G42
G40, G41 ve G42 komutları kesici takım uç yarıçapı telafisi ile ilgili komutlardır.
G40 - Kesici takım uç yarıçap telafisi iptal komutu
G41 - Kesici takım uç yarıçap telafisi solda komut
G42 - Kesici takım uç yarıçap telafisi sağda komutu
Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi kesici takım uçlarının özellikle eğrisel tornalama esnasında iş parçasının yüzeyine temas eden noktaları sürekli olarak değişmektedir. Bu durum işlenen eğrisel yüzeyin gerçek profilinde elde edilmemesine sebep olur. Bu olumsuzluğu ortadan kaldırmak için G41 ve G42 telafi komutları kullanılır. Şekilde görüldüğü gibi kesici takım ilerleme yönüne göre iş parçasının solunda ise G41, sağında ise G42 komutu kullanılır. Kesici uç yarıçap telafisi kullanıldıktan sonra mutlaka G40 komutu ile iptal edilmesi gerekir.
Genel bir kural olarak CNC torna tezgâhlarında dış çap tornalama işlemlerinde G42, delik tornalama işlemlerinde ise G41 komutu kullanılır.
G50 Maksimum Devir Sayısı
Bilindiği gibi CNC torna tezgâhlarında devir sayısının hesaplanmasında iş parçasının çap ölçüsü önemlidir. Diğer bir ifadeyle torna tezgâhının devir sayısı iş parçası çapı ile ters orantılıdır. Yani iş parçasının çapı büyüdükçe döneceği devir sayısı azalır, çap küçüldükçe döneceği devir sayısı artar. Özellikle alın tornalamada kesici takım iş parçasının merkezine indiğinde çap burada 0 (sıfır) olacağı için iş parçasının dönmesi gereken devir sayısı astronomik değerlerde çıkar. Bu istenilmeyen bir durumdur. Bunu engellemek için G50 komutu ile tezgâhın dönmesi gereken maksimum devir sayısı sınırı verilir.
G70 Finiş Tornalama Çevrimi
G71, G72 ve G73 çevrimlerinden sonra finiş tornalama için kullanılır.
G71 Silindirik Tornalama Çevrimi
Silindirik dış çap tornalama çevrimidir. Aynı zamanda delik tornalama işlemlerinde de kullanılır. G71 çevrim komutu iki satırda kullanılır. Birinci satırda talaş derinliği ve takımın geri kaçış miktarı tanımlanır. İkinci satırda ise çevrimin başlangıç/bitiş satırları ile finiş için bırakılacak paso miktarları ve gerekiyorsa ilerleme tanımlanır.
O8002; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G50 S2500; Maksimum devir sayısı
N30 T0101; 1 no lu takım
N40 G96 S125 Sabit kesme hızı
N50 M3; Tezgâh milini CW döndür
N60 G0 X80 Z2 M8; Çevrim başlangıcına git, soğutma sıvısını aç
N70 G71 U4 R1; Dış çap tornalama çevrimi
N80 G71 P90 Q190 U0.5 W0.25 F0.2; Dış çap tornalama çevrimi
N90 G0 X0; Buradan itibaren resimdeki değerler girilecektir.
N100 G1 Z0;
N110 X30;
N120 Z-17;
N130 X40 Z-36;
N140 Z-46;
N150 X47;
N160 G3 X57 Z-52 R5 F0.15;
N170 G1 Z-58 F0.2;
N180 X75 Z-65;
N190 Z-70;
N200 X200 Z200; Hızla kesici takım değiştirme pozisyonuna git.
N210 T0202; 2 no lu takımı çağır.
N220 G96 S275; Sabit kesme hızı
N230 G0 X80 Z2; Çevrim başlangıcına git
N240 G70 P90 Q180; Finiş tornalama çevrimi
N250 G0 X200 Z200 M9; Takım değiştirme noktasına git, soğutma sistemini kapat
N260 M5; Tezgah milini durdur
N270 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G71 komutu delik içi tornalamalarda da kullanılır. Komutun kullanılması ve parametreler tıpkı dış çap tornalamada olduğu gibidir. Aralarındaki tek ve en önemli fark Finiş Tornalama için bırakılacak pasonun tanımlandığı U parametresinin işareti eksi (-) olarak verilmesidir (Bakınız aşağıdaki CNC programının N340 no lu satırı. Şimdi bu açıklamalar doğrultusunda Aşağıda verilen iş parçamıza ait delik içi tornalama için gerekli CNC programını G71 çevrimini kullanarak yazalım.
G72 Alın Tornalama Çevrimi
Bu çevrim alın tornalama ve alın tornalama yöntemiyle dış çap tornalama işlemlerinde kullanılır. Özellikle tornalama boyu kısa ve çaplar arasındaki ölçü farkının fazla olduğu dış çap tornalamalarında tercih edilir.
O8003; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G50 S2500; Maksimum devir sayısı
N30 T0101; 1 no lu takım
N40 G96 S125 Sabit kesme hızı
N50 M3; Tezgâh milini CW yönünde döndür
N60 G0 X80 Z2 M8; Çevrim başlangıcına git
N70 G72 W4 R1; Alın dış çap tornalama çevrimi
N80 G72 P90 Q180 U0.6 W0.25 F0.2; Alın dış çap tornalama çevrimi
N90 G1 X75 Z-70; Buradan itibaren resim üzerindeki değerler yazılır
N100 Z-65;
N110 X57 Z-58;
N120 Z-51;
N130 G2 X47 Z-46 R5;
N140 G1 X40;
N150 Z-36;
N160 X30 Z-17;
N170 Z0;
N180 X0;
N190 G0 X200 Z200;
N200 X200 Z200; Hızla kesici takım değiştirme pozisyonuna git.
N210 T0202; 2 no lu takımı çağır.
N220 G96 S275; Sabit kesme hızı
N230 G0 X80 Z2; Çevrim başlangıcına git
N240 G70 P90 Q180; Finiş tornalama çevrimi
N250 G0 X200 Z200 M9; Hızla takım değiştirme noktasına git, soğutma sistemini kapat
N260 M5; Tezgahı durudur
N270 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G73 Profile Göre Dış Çap Tornalama Çevrimi
Bu çevrim alın tornalama ve alın tornalama yöntemiyle dış çap tornalama işlemlerinde kullanılır. Özellikle tornalama boyu kısa ve çaplar arasındaki ölçü farkının fazla olduğu dış çap tornalamalarında tercih edilir.
O8004; Program No
N10 G54;İş parçası sıfır noktası
N20 G50 S2500; Maksimum devir sayısı
N30 T0101; 1 no lu takım
N40 G96 S125 Sabit kesme hızı
N50 M3;Tezgâh milini saat ibresi yönünde döndür
N60 G0 X80 Z2 M8; Çevrim başlangıcına git, soğutma sıvısını aç
N70 G73 U15 W10 R6;Alın dış çap tornalama çevrimi
N80 G73 P90 Q180 U0.5 W0.25 F0.15; Alın dış çap tornalama çevrimi
N90 G0 X0; Buradan itibaren resim üzerindeki ölçüler olacaktır.
N100 G1 Z0 F0.25;
N110 X30;
N120 Z-17;
N130 X40 Z-36;
N140 Z-46;
N150 X47;
N160 G3 X57 Z-51 R5;
N170 G1 Z-58;
N180 X75 Z-65;
N190 Z-70;
N200 G0 X200 Z200;Hızla takım değiştirme pozisyonuna git.
N210 T0202;2 no lu takımı çağır.
N220 G96 S275; Sabit kesme hızı
N230 G0 X80 Z2; Çevrim başlangıcına git
N240 G70 P90 Q190; Finiş tornalama çevrimi
N250 G0 X200 Z200 M9;Hızla takım değiştirme noktasına git, soğutma sistemini kapat
N260 M5; Tezgâhı milini durdur
N270 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G74 Z Ekseninde Delik Delme Çevrimi
Özellikle derin deliklerin delinmesinde kullanılan çevrimdir. Gagalama sayesinde çıkan talaşlar delik içinden dışarı atılırken kesici takımın sıkışması da engellenmiş olur. Ayrıca soğutma sıvısının matkap ucuna ulaşması sağlanarak ideal soğutmanın gerçekleşmesine yardımcı olur. Matkap geri çıkış hareketini hızlı olarak yapar ve tekrar kaldığı yerden delmeye devam eder. Gagalama işlemi hedef derinliğe ulaşıncaya kadar devam eder.
ÖRNEK - 4 (G74)
O8005; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G97 G98; Sabit devir sayısı, ilerleme mm/dakika
N30 T0101; 1 no lu takım
N40 M3 S1250; Tezgâh milini CW yönünde döndür
N50 G0 X0 Z5 M8; Delme başlangıcına hızla yaklaş
N60 G74 R5; Delik çevrimi, geri çıkış 5 mm
N70 G74 Z-22 Q5000 F200;Delik çevrimi, delik boyu
N80 G0 X200 Z200 M9;Hızla takım değiştirme noktasına git, soğutma sistemini kapat
N90 M5; Tezgâhı milini durdur.
N100 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G74 delik delme çevrimi alına kanal açmak amacıyla da kullanılır. Bu amaçla kullanılan çevrim parametreleri aşağıda açıklandığı gibidir.
G75 X Ekseninde Kanal Açma Çevrimi
Kanal açma çevrimi iş parçasının dış çapında ve delik iç yüzeylerinde kanal açmak için kullanılır. Kanal açma işlemi tek seferde değil gagalamalı şekilde gerçekleştirilir.
ÖRNEK - 5 (G75)
O8006; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G96 S150 M3; Sabit kesme hızı
N30 T0404; 4 no lu takım
N40 G0 X32 Z-8 M8; Kanal başlangıcına hızla git
N50 G75 R1; Kanal açma çevrimi, geri çıkış miktarı
N60 G75 X20 Z-10 P3000 Q1000 F0.1;
N80 G0 X200 Z200 M9; Hızla takım değiştirme noktasına git, soğutma sistemini kapat
N90 M5; Tezgâhı milini durdur..
N100 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G76 Çok Pasolu Diş Açma
İş parçası üzerindeki vida dişlerinin açılmasında kullanılan komuttur.
ÖRNEK - 6 (G76
O8007; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G96 S150; Sabit kesme hızı
N30 G40 G80 G90;
N40 T0101; 1 no lu takım (Kaba talaş kalemi)
N50 G50 S2500; Maksimum devir sayısı sınırlaması
N60 G0 X42 Z2 M8; Çevrim başlangıcına hızla git
N70 M3; Tezgâh milini CW yönünde çalıştır
N80 G71 U3 R1; Kaba dış çap tornalama çevrimi
N90 G71 P80 Q140 U0.6 W0.3 F0.2; Kaba dış çap tor.çevrimi
N100 G0 X0;
N110 G1 Z0 F0.25;
N120 X26;
N130 X30 Z-2 ;
N140 Z-33;
N150 X40 Z-40;
N160 Z-50;
N170 G00 X200 Z200;
N180 T0202; 2 no lu takım (Finiş tornalama kalemi)
N190 G0 X42 Z2; Çevrim başlangıcına hızla git
N200 G70 P80 Q140 F0.15; Finiş tornalama çevrimi
N210 G0 X200 Z200; Hızla takım değiştirme noktasına git
N220 T0303; Kanal kalem (3 mm)
N230 G0 X32 Z-29;
N240 G1 X25.76 F0.1;
N250 G0 X32;
N260 Z-30;
N270 G1 X25.76;
N280 G0 X200;
N290 Z200;
N300 T0404; Vida kalemi
N310 G0 X30 Z3; Diş açma çevrim başlangıcına git
N320 G76 P020060 Q100 R0.05 Diş açma çevrimi
N330 G76 X26.6 Z-28 P1500 Q100 F2; Diş açma çevrimi
N340 G40 G80 G90;
N350 G0 X200 Z200 M9; İş parçası değiştirme noktasına hızla git
N360 M5; Tezgâhı durdur
N370 M30; Program sonu ve başlangıç satırına git
Tek Satırlık Çevrim Komutları
Yukarıda açıklanan G70, G71, G72, G73, G74, G75, G76 çevrimler CNC programlamada büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Dikkat edilecek olursa bu komutlar birden fazla satırdan oluşmakta olup talaş derinlikleri ise hep aynıdır. Fanuc programlamada bunlardan başka tek pasolu çevrim komutları da vardır. Bunlar G90, G92, G94 çevrim komutlarıdır. Bu çevrimlerin diğerlerinden en önemli farkı komple profilin değil kesici takımın sadece bir hareketinin çevrim olarak tanımlanması ve talaş derinliklerinin gerekirse farklı derinliklerde verilebilmesidir.
G90 Silindirik Tornalama Çevrimi (Tek Paso)
Silindirik ve konik tornalama çevrimidir.
ÖRNEK - 7 (G90)
O8008; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G96 S150; Sabit kesme hızı
N30 G50 S2500; Maksimum devir sayısı sınrlaması
N40 T0101; 1 no lu takım
N50 G0 X52 Z2 M3; Tornalama başlangıcına hızla git
N60 G90 X46 Z-35 F0.15 M8; Kanal açma çevrimi, geri çıkış miktarı
N70 X42;Hızla takım değiştirme noktasına git
N80 X38;
N90 X34;
N100 X30;
N110 X29;
N120 G0 X200 Z200 M9; İş parçası değiştirme noktasına hızla git
N130 M5; Tezgâhı milini durdur
N140 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G90 Konik Tornalama Çevrimi (Tek Paso)
G90 çevrimi ile konik tornalama da yapılabilir. Konik tornalama için kullanılan parametreler aşağıdaki gibidir.
ÖRNEK - 8 (G90)
O8009; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G96 S150; Sabit kesme hızı
N30 G50 S2500; Maksimum devir sayısı sınırlaması
N40 T0101; 1 no lu takım
N50 G0 X52 Z2 M3; Tornalama başlangıcına hızla git
N60 G90 X50 Z-35 R-4 F0.15 M8; Konik tornalama, konik başlangıcı[42=50-(4x2)]
N70 X50 R-7; Konik tornalama, konik başlangıcı [36 = 50 - (7x2) ]
N80 X50 R-10; Konik tornalama, konik başlangıcı [30 = 50 - (10x2) ]
N90 X50 R-13; Konik tornalama, konik başlangıcı [24 = 50 - (13x2) ]
N100 G0 X200 Z200 M9; İş parçası değiştirme noktasına hızla git
N110 M5; Tezgah milini durdur
N120 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G92 Vida Açma (Tek Paso)
ÖRNEK - 9 (G92)
O8010; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G97; Sabit devir sayısı
N30 T0404; 4 no lu takım
N40 M3 S300 M8; Tezgâhı CW yönüne 300 devirde döndür, soğutma sıvısını aç
N50 G0 X42 Z2; Diş açma başlangıcına hızla git,
N60 G92 28.8 Z-32.5 F4; Vida açma çevrimi
N70 X27.8;
N80 X26.8;
N90 X25.8;
N100 X24.8;
N110 G0 X200 Z200 M9;
N115 M5;
N120 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G94 Alın/Kademe Tornalama (Tek Paso)
Tek pasolu alın ve kademe tornalama çevrimidir.
ÖRNEK - 10 (G94)
O8011; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G96 S250; Sabit kesme hızı
N30 G50 S2500; Maksimum devir sayısı
N40 T0101; 1 no lu takım
N50 M3; Tezgâhı CW yönüne döndür
N60 G0 X52 Z2 M8; Tornalama başlangıcına hızla git, soğutma sıvısını aç
N70 G94 X0 Z-2 F0.25; Alın tornalama çevrimi
N80 Z-4;
N90 Z-6;
N100 G0 X200 Z200 M9; İş parçası değiştirme noktasına hızla git
N110 M5; Soğutma sistemini kapat, tezgâhı durdur.
N120 M30; Program sonu ve başlangıca dön
G94 komutu alın tornalamanın yanında kademeli tornalama işlemleri için de kullanılır. Özellikle tornalama boyu kısa ancak çaplar arasındaki çap farkı büyük olan kademe tornalamalarında G94 çevrimi tercih edilir.
ÖRNEK - 11 (G94)
O8012; Program No
N10 G54; İş parçası sıfır noktası
N20 G96 S250; Sabit kesme hızı
N30 G50 S2500; Maksimum devir sayısı
N40 T0101; 1 no lu takım
N50 M3; Tezgâhı CW yönüne döndür
N60 G0 X52 Z2 M8; Tornalama başlangıcına hızla git
N70 G94 X10 Z-2 F0.25; Alın tornalama çevrimi
N80 Z-4;
N90 Z-6;
N100 Z-7;
N110 G0 X200 Z200 M9; İş parçası değiştirme noktasına hızla git
N120 M5; Soğutma sistemini kapat, tezgâhı durdur.
N130 M30; Program sonu ve başlangıca dön
Bu web sayfasındaki yazılı ve görsel bütün bilgilerin yayın hakları Hamit ARSLAN' a aittir. Hamit ARSLAN' ın yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, kopya edilemez, elektronik, mekanik, dijital, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
