EĞELEME

1- EĞELEME

Metal malzemeler üzerinden  eğe adı verilen kesici  takım yardımıyla talaş kaldırarak istenilen şekil ve ölçülere getirme işlemine denir. Bu işlemi yapan kişiye de Tesviyeci denir.

2- EĞE

Üzerindeki dişler yardımıyla talaş kaldırarak  iş parçasına istenen ölçü ve biçimi veren aletlere denir. Yapılan bu işleme de Eğeleme denir. İş parçasının mengene vb. bağlama elemanı yardımıyla tespit edilmiş olmalıdır. Eğeleme esnasında eğe sapı sağ el avuç içi ile tutulurken, sol elin etli kısmı  ise eğenin ucuna konulur. Böylece eğeleme esansında sağ el basma ve itme kuvvetini uygularken sol el ise eğenin eğeleme yüzeyine göre paralelliğini sağlar.

 

Bu konunun devamı için lütfen yeşil butona tıklayınız.   

3- EĞENİN KISIMLARI

- Gövde,

- Kuyruk,

- Sap

 

Gövde, eğenin tüm kısımlarını üzerinde taşıyan kısmıdır.

Kuyruk, eğenin sap takılan kısmıdır.

Sap, eğenin avuç içinde sağlıklı bir şekilde tutularak eğeleme için kulllanılan kısmıdır. Eğe sapları ahşağ ya da plastik malzemelerden yapılır.

 

4- EĞE  ÇEŞİTLERİ

Eğeler kesitlerine göre isimlendirilirler. Bunlar;

- Lama eğeler,

- Üçgen eğeler,

- Yuvarlak eğeler,

- Kare eğeler,

- Balık sırtı eğeler,

- Kıl eğeler,

- Saatçi eğeleri,

- Bıçak eğeler.

 

5- DİŞ ADIM BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE EĞE ÇEŞİTLERİ

Eğenin iki kesici diĢleri arasındaki mesafeye Diş Adımı denir. Diş adım mesafesinin büyüklüğüne göre üç eğe çeşidi vardır. Bunlar;

- Kalın (Kaba) dişli eğeler, yumuşak çeliklerde özellikle yüzeylerinden büyük talaşların kaldırılmasının istenildiği yerlerde kullanılır. Eğeleme öncesi iş parçalarının yüzeyindeki kir, pas vb. kaldırmak için de kullanılabilir. 

- Orta dişli eğeler, ölçüye getirilmek istenilen yüzeyler için orta dişli eğeler kullanılır.

- İnce dişli eğeler, sert çelik ve alaĢımların özellikle yüzey işleme kalitesi ile yüksek hassasiyet istenilen yüzeylerin eğelenmesinde kullanılır. 

 

6- BOYLARINA GÖRE EĞE ÇEŞİTLERİ

Eğelerin boyları 4” parmaktan (Yaklaşık 100 mm) 18” parmağa (yaklaşık 450 mm) kadar değiĢebilir. Tesviyecilikte en çok kullanılan eğeler; 6, 8, 10, 12” parmak ölçüsünde olan eğelerdir. 

 

7- EĞELERİN ÖZELLİKLERİ

- Eğeler, silisyum manganezli çeliklerden imal edilir.

- Eğelerin kesici dişleri özel tezgâhlarda çeşitli işlemlerden geçerek biçimlendirilir.

- Eğe dişleri, birbirlerine paralel olarak belirli açılar hâlinde yapılır.

- Yuvarlak ve yarım yuvarlak kesitli eğelerde bu dişler helisel doğrular hâlindedir.

- Eğelerin kesici diş kısımları tuz banyolarında tavlanarak sertleştirilir.

- Bazı eğe çeşitlerinin yan kenarlarında diş işlenmediğinden bu kısma emniyet kenarı denir. - Helisel doğrular, silindir üzerindeki vida dişlerinin izledikleri yol biçimidir.

- Bir eğenin yüzeyindeki kesici dişleri, bir sıralı olarak dizili ise Tek Sıralı Diş Eğe, birbirini iki doğrultuda kesen dişler dizili ise Çift Sıralı Diş Eğe denir.

 

8- EĞELERE SAPLARIN TAKILMASI

Eğeye takılacak sap, hangi malzemeden seçilirse seçilsin sap takılmasında eğe ekseni ile sap ekseninin aynı hizada olması en önemli husustur.

 

- Gerekli iş güvenliği önlemleri alınır.

- AhŞap sapların delikleri, eğenin kuyruk kısmına uygun gelecek biçimde kademeli, ileri doğru daralan ve buna uygun olan çapta matkaplarla delinir.

 

- Delikler şekilde görüldüğü gibi kademeli delikler olarak delinir.

- Ahşap veya plastik çekiç ile üzerinden, sap arkasından tok vuruş sesi gelinceye kadar dikkatli bir şekilde işleme devam edilir.

- Sap takılırken yumuşak vuruşlar ile ahşap sap, yarılmadan takılır.

9- KULLANIM YERLERİNE GÖRE EĞE ÇEŞİTLERİ

a- Saatçi Eğeleri, hassas işler için yapılmış eğe çeşididir. Bu tür eğeler kalıpçılar, modelciler ve hassas parça imalatçıları tarafından kullanılır. Genellikle 3” parmak (75 mm) ve 4”parmak (100 mm) olanlar tercih edilir.

 

b- Tesviyeci Eğeleri, metal talaşlı imalatında kullanım alanı fazla olan eğe çeşitlerindendir. Çift sıra dişli olup özellikle tek veya eşlenik yüzeylerin düzleştirme ve gönyeye getirme işlemlerinde kullanılır. Genellikle 6” parmaktan (150 mm) 12” parmağa (300 mm) kadar olan eğeler kullanılır.

 

c- Özel Eğeler, çelik ve çelik alaşımları dışında kalan, kurĢun, pirinç, alüminyum, bakır vb. metallerin eğelenmesinde kullanılır.

- Pilar Eğe, eni dar olan eğelerdir.

 

- Ara Kanal Eğesi, kesiti dar olan, hafif bir eğe çeşididir. Değişik eğeleme işlerinde de kullanılır.

 

- Kuş Dili Eğe, özel geometrik şekillerin oluşturulmasında kullanılır.

 - Söğüt Yaprağı Eğe, özel geometrik şekillerin oluşturulmasında kullanılır.

 - Kalıpçı Eğeleri, kalıp imalatçılarının  kullandığı eğe türleridir.

 

- Kaportacı Eğeleri,  12” parmak (300 mm)  ile  14”  parmak  (350 mm) boyunda, 30 ile 34 mm genişliğinde, 4 ile 4,5 mm eninde olan yaklaşık 2.6 - 3.44 kg ağırlığında ve sadece orta dişli olan eğelerdir.

 

10- MENGENE

Eğelenecek olan iş parçalarının bağlanması için kullanılan bağlama aracıdır. Tesviyecilik için kullanılanlarına Tesviyeci Mengenesi, takım tezgahlarında kullanılanlarına da Tezgah Mengenesi adı verilir.

 

Mengeneinin yerden yüksekliği uygun yükseklikte olmalıdır. Bu yükseklik kontrolü aşağıda şekilde görüldüğü gibi sağ el dirseği ile kontrol edilir. İdeal mengene yüksekliği dik duran bir kişinin sağ elini çenesine çenesine dayadığı andaki dirsek yüksekliğidir.

Eğer kullanılacak mengenenin yerden yüksekliği fazla ise mengene altına altlıklar konularak ya da ayak altına ahşap ızgaralar konularak uygun seviye ayarı yapılır.

Mengenede eğeleme işlemi yapabilmek için ayakların durumu, tesviyeci tezgahında duruş da önemlidir.

 

11- İŞ PARÇALARININ MENGENEYE BAĞLANMA ŞEKİLLERİ

 

12- EĞELERİN TUTUŞ ŞEKİLLERİ

 

13- ÇALIŞMA ESNASINDA EĞEYE UYGULANACAK KUVVETLER

- Sağ el kesme yönünden aşağı doğru sol el yalnız parça istikametinde bastırılır ve her iki elin kuvveti birbirini tamamlar.

- Uygulanan kuvvetler, kesme baskısını meydana getirir.

- Eğeleme süresince bu baskı sabit kaldığı takdirde düzgün yüzeyler elde edilebilir.

- Eğe ilerlemeye başlarken sol elin sağ elden daha çok baskı yapması gerekir.

- Eğe orta yere geldiğinde her iki elin baskısı eşit olmalıdır.

- Eğe sona yaklaştığı zaman sağ elin sol elden daha çok baskı yapması gerekir.

 

14- EĞELEME YAPARKEN DURUŞ ŞEKİLLERİ

- Mengenenin karĢısında ayaklar omuz genişliği kadar açılır.

- 45° lik bir açı ile duruş pozisyonu alınır.

- Eğeleme kol hareketi ile yapılır, sol bacak hafif öne doğru kırılır, omuz yardımı ile eğeleme hareketi artırılır.

 

- Eğeleme işlemini yapan kişi, işin üzerinden bakmalıdır.

- Eğeleme işlemini yapacak kişinin rahat ve uygun bir çalışma ortamı için dirseğinin yataya paralelliği, mengenenin 50-100 mm mesafesinde olmalıdır.

- Rahat ve uygun bir eğeleme işlemi için yükseklik sağlayan ahşap altlık kullanılmalıdır.

 

- Dirsek ile mengene arasındaki mesafe uygun değilse rahat bir çalışma sağlanamaz.