STANDART MAKİNA ELEMANLARI
STANDART MAKİNA ELEMANLARI
Makine imalatında pek çok parça imal edilmek yerine piyasadan hazır olarak temin edilmektedir. İşte imalatı çok özel teknolojiler gerektiren ancak piyasadan daha ucuza temin edilen makine parçalarına Standart Makine Elemanları diyoruz. Bu elemanlar uluslararası standartlara (ISO) ve ülkemiz standartlarına (TSE) göre belirtilen ölçü ve kalitelerde imal edilirler.
Başlıca standart makine elemanları şunlardır;
- Vidalar
- Somunlar
- Rondelalar
- Pimler
- Perçinler
- Yaylar
- Kasnaklar
- Kamalar
- Yataklar
- Pernolar
- Kavramalar
- Gupilyalar
VİDALAR
En yaygın olarak kullanılan sökülebilir birleştirme elemanlarıdır. Vidalar hakkında detaylı bilgi için http://www.hamitarslan.com/vidalar.html linkini tıklayınız.
SOMUNLAR
Somunlar, parçaları birbirine çözebilir şekilde bağlamaya yarayan ortasında vida açılmış deliklerden cıvata, saplama takılmak suretiyle parçaları birbirine bağlayan elle, tornavida veya anahtarla sökülüp takılacak şekilde yapılan elemanlardır. Somunlar hakkında detaylı bilgi için http://www.hamitarslan.com/somunlar.html linkini tıklayınız.
RONDELALAR
Rondela, birden fazla parçanın cıvata, somun vb. elemanlarla bağlanması sırasında oturma yerlerindeki yüzeylerin zedelenmesini önlemek, bağlantının kendiliğinden çözülmesini engelleyerek bağlantı yerindeki vida başını kapatmak veya somun yükünü geniş yüzeye yaymak için kullanılan metalden yapılmış makine elemanına denir.
Bu konunun devamı için lütfen yeşil butona tıklayınız. 
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar1.jpg
PİMLER
Pimler, parçaları hareketsiz fakat sökülebilir bir şekilde birleştiren silindirik veya konik makine elemanlarıdır. Pimler TS 2337 ve TS 1024'e göre ölçü ve şekil bakımından standartlaştırılmışlardır. Pimlerin görevi, parçaların karşılıklı durumlarını sabit olarak merkezlemek, birbirine geçen parçaları bağlamak ve eksenine dik olmak şartıyla bağladığı parçaların etkilendiği kuvvetleri karşılamak veya iletmektir.
Pimlerin Çeşitleri
Pimler biçimlere göre çeşitleri aşağıdaki gibi sınıflandırılırlar.
A - Silindirik pimler
- Düz sertleştirilmemiş pimler
- Düz sertleştirilmiş pimler
- Düz iç vidalı pimler
- Düz kertikli pimler
- Düz ucu basamaklı kertikli pimler
- Düz ortası kertikli pimler
- Düz başa doğru kertikli pimler
- Düz ortaya doğru kertikli pimler
- Düz yarı kertikli boyunlu pimler
- Düz yuvarlak başlı kertikli pimler
- Düz havşa başlı kertikli pimler
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar2.jpg
B- Konik pimler
- Sade pimler
- Vidalı, vidalı kısmı sabit pimler
- Vidalı, konik kısmı sabit pimler
- İç vidalı pimler
- Kertikli pimler
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar3.jpg
C- Vidalı pimler
- Çentikli pimler
- Çatal maşalı (gupilya) pimler olmak üzere sınıflara ayrılırlar.
Çentikli pim, genellikle merkezleme işlerinde kullanılırlar. Silindirik ve konik olarak yapılırlar ve çevrelerinde üç adet çentik vardır. Aşağıda iki adet çentikli pimin resmi ve ölçüleri verilmiştir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar4.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar5.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar6.jpg
Pimlerin Standart Gösterilmesi Pimler, TS 8201 standardı esas olmak üzere ilgili standartlarında aşağıdaki gibi gösterilir. Pim imalatında veya satın alınmasında pim standartlarının bilinmesi gerekir. Pimler anılırken (d) çapı, (l) boyu ile standart numarası verilmelidir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar7.jpg
PERÇİNLER
Perçinler, en az iki parçayı sökülemeyecek şekilde birleştirmeye yarayan çelik, bakır, alüminyum alaşımlarından yapılan elemanlardır. Perçinler 10 mm'den büyük 10 mm'den küçük olmak üzere iki grupta toplanmıştır. Perçinlerin önceden yapılmış birer başı olduğu için perçinlenecek saç parçaları matkap veya zımba ile delindikten sonra perçin takılarak gövdenin dışta kalan kısmı dövülerek ikinci bir kaplama başı daha yapılarak parçalar birleştirilir. Perçinler; hazır baş, sap (gövde) ve kapama baş olmak üzere üç kısımdan oluşur. Aşağıdaki şekilde perçinleme işlemi, perçinin kısımları görülmektedir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar8.jpg
Perçinli bağlantılar, ek yerlerindeki sağlamlığı ve farklı cins malzemeleri birleştirebilme özelliklerinden dolayı kazanlarda, elektronik cihazlarda, giyim eşyasında, mutfak eşyalarında, çelik tasarım inşaatlarında, kayışların perçinlenmesinde, uçak sanayinde ve lokomotif yapımında kullanılır.
Perçin Çeşitleri ve Biçimleri
Perçinler kullanıldıkları yerlerin özelliklerine göre çeşitli biçim ve tiplerde üretilir. Parçaları sökülemeyecek şekilde sızdırmazlık sağlamak veya sadece bağlamak amacıyla kullanılır. Bunun için perçinler; biçimlerine, yapıldığı gereçlere ve kullanım yerlerine göre sınıflandırılır.
- Çelik yapı perçinleri, çelik karkas, köprü, uçak vb. çelik levha ve profillerle yapılan ve belli mekanik yükleri taşıyan endüstri tesislerinde kullanılır.
- Kazan perçinleri, buhar kazanları veya basınç altında çalışan kapalı kapların yapımında kullanılır.
- Lokomotif perçinleri, lokomotif ve çelik araç yapım ve onarımında kullanılır.
- Diğer perçinler, gemi, mutfak eşyaları yapımında ayrıca kayış, balata birleştirmelerinde kullanılır.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar9.jpg
Perçinli Birleştirme Çizimleri genellikle perçinli birleştirme resimlerinde ön ve üst görünüş çizilir. Ön görünüşler, kesit olarak çizilmişse perçin taranmaz, kesit düzlemi arkasında kalan perçin gövdeleri kesik çizgiyle alt ve üst başları dolu çizgiyle çizilir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar10.jpg
YAYLAR
Yaylar, çeşitleri ve ölçüleri belirli bir kuvvetle basılarak veya çekilerek üzerine yüklenen yükün etkisi yönünde esneyerek (yaylanarak) bu etkiyi karşılayan ve üzerindeki yük kalktığında tekrar ilk durumunu alan makine elemanlarına yay denir.
Yayların endüstride geniş bir kullanım alanı vardır. Genellikle makine parçalarını aynı konumda tutmak, darbeleri, sarsıntıları ve titreşimleri azaltmak ve parçalara hareket sağlamak amacıyla kullanılır.
Yaylar çeşitlerine göre otomatik mekanizmalarda, ölçü aletlerinde, motorlu taşıtlarda, frenlerde, mekanik saatlerde, kalıp endüstrisinde vb. yerlerde kullanılır. Yaylar genellikle elastik şekil değişikliği yapılabilme özelliğine sahip malzemelerden yapılır. Alaşımsız karbon çelikleri ve silisyum alaşımlı çelikler çok kullanılır.
YAY ÇEŞİTLERİ
Yaylar üzerine yüklenen yükün veya kuvvetin etki ve yönüne göre sınıflandırılır. Yaylar etkiyen bu kuvvetlere göre basılmaya, çekilmeye, eğilmeye ve burulmaya çalışır. Bu açıklamalara göre yayları aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz:
1- Basma Yaylar
- Silindirik helisel basma yaylar
- Dairesel kesitli telden yapılan yay
- Dikdörtgen kesitli telden yapılan yay
- Konik helisel basma yaylar
2- Çekme Yaylar
a- Silindirik helisel çekme yayları
b- Çift konik helisel çekme yayları
3- Burma yayı
4- Disk yaylar
5- Spiral yaylar
6- Yassı yaylar
7- Kauçuk yaylar
8- Yaprak yaylar
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar11.jpg
Basma Yaylar: Basma yayları üzerine yüklenen yükün etkisiyle esneyen ve bu yükü karşılayan, üzerindeki yük kalktığında ilk konumuna gelen yay çeşididir. Basma yayları genellikle silindirik biçimli yapılır. Uzun ve desteksiz yerlerde silindirik basma yayları bükülerek görevlerini yerine getiremeyebilir. Bu gibi durumlarda konik basınç yayları tercih edilir. Basma yayları, daire kesitli tellerden yapılabileceği gibi büyük darbe ve yükleri karşılamak üzere dikdörtgen kesitli olarak da yapılabilir
Çekme Yaylar: Çekme yayları üzerine yüklenen yükün etkisiyle esneyen ve bu yükü karşılayan, üzerindeki yük kalktığında ilk konuma gelen, başları genellikle çengel veya halka şeklinde kıvrılmış bulunan ve çekmeye çalışan yay çeşididir. Çekme yayları daire kesitli telden silindirik helisel biçimde soğuk olarak sarılır.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar12.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar13.jpg
KASNAKLAR
Kasnaklar, İki mil arasında kayışlar vasıtasıyla hareket ve kuvvet ileten makine elemanlarıdır. Kasnaklar takım tezgâhlarında, dikiş makinelerinde, tarım aletlerinde, benzinli ve dizel motorlarda, tekstil makinelerinde, vinçlerde, kaldırma ve taşıma makinelerinde kullanılmaktadır.
Kasnaklar, lamel grafitli dökme demir, metal alaşımı, kauçuk, plastik vb. gereçlerden imal edilir. Kayış kasnaklarının malzemesi TS ISO 254'e uygun olmalıdır. Kasnağın mile geçirilen göbek kısmının aşırı yüklenme durumunda zarar görüp kullanılamaz hâle gelmesini engellemek için göbek kısmı pirinç gibi yumuşak malzemeden imal edilebilir. Herhangi bir deformasyon durumunda yumuşak malzemeden imal edilen göbek kısmı çıkarılarak yenisiyle değiştirilir.
Kasnaklar kullanılan kayışların biçimine göre kasnak biçimleri de değişir. Kasnaklar iki gruba ayrılır;
- Düz kayış kasnakları
- "V" kayış kasnakları
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar14.jpg
Düz kayış kasnakları, bu kasnaklar tek parçalı veya iki parçalı olarak yapılırlar. Çapları küçük ve kolay sökülüp takılabilen kasnaklar tek parçalı, büyük çaplı zor sökülüp takılabilen kasnaklar iki parçalı olarak yapılırlar. Çevre yüzeyleri düz silindirik ve bombeli olarak yapılırlar. Bombeli yüzeyler kayışın yana kaymasını önler. Fakat kayış ömrünü düz silindirik yüzeye göre kısaltır. Düz kayış kasnakları, ana ölçüleri kasnak çapı, ispit genişliği ve bombe yüksekliği bakımından TS 148 /4'te standartlaştırılmışlardır. Kasnaklar 160 mm çapa kadar dolu gövdeli, 160 ila 224 mm çapa kadar dolu veya kollu yapılırlar.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar15.jpg
"V" kayış kasnakları, V kayışları ile birlikte kullanılırlar. V kayış kasnakları taşıyacakları yüke göre tek kanallı veya çok kanallı olarak yapılırlar. Kayışların ölçüleri standart olduğundan kasnak kanallarının ölçü ve biçimleri de standartlaştırılmıştır (TS 148).
KAMALAR
Kamalar, dişli çark, kasnak, kavrama gibi hareket ve güç ileten makine parçalarını millerin üzerine sökülebilir şekilde birleştirilmesini ve aynı zamanda mildeki hareketin aktarılmasını sağlayan makine elemanlarıdır.
Enine ve boyuna olmak üzere iki gruba ayrılır. Mil eksenine paralel konumda çalışan kamalara boyuna kamalar denir. Mil eksenine dik konumda çalışan kamalara ise enine kamalar denir. Enine kamalar daha çok enine gelen kuvvetleri karşılama ve ayar işlerinde, özel amaçlar için kullanılır. Enine kamalar standartlaştırılmamıştır.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar16.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar17.jpg
KAMA ÇEŞİTLERİ
1- Enine kamalar
- Tek tarafı eğimli kama
- Çift tarafı eğimli kama
2- Boyuna kamalar
- Eğimli kamalar
- Düz kamalar
- Düz, yassı kamalar
- Düz, oyuklu kamalar
- Düz, çakma kamalar
- Düz, yassı, çakma kama
- Düz, oyuklu çakma kama
- Teğet kamalar
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar18.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar19.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar20.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar22.jpg
- Eğimsiz kamalar
- Kalın kama
- İnce kama
- Memeli kama
- Yarımay kama
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar23.jpg
3- Özel kamalar
- Kamalı miller
Kamalı Miller, fazla zorlanan hareket aktarma elemanlarında tek kama, kuvveti karşılamayabilir. Bu gibi durumlarda kamalı miller kullanılır. Kamalı mil, üzerine eşit aralıklı kanalların açılmasıyla oluşan elemandır. Yukarıdaki şekilde üstte bir kamalı milin göbeğe geçmiş durumdaki resmi, altta ise kamalı göbek profili ve kamalı mil profili resmi ve ölçülendirilmesi görülmektedir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar24.jpg
YATAKLAR
Yataklar, dairesel ve doğrusal olarak kuvvet ve hareket ileten mil, aks gibi elemanların radyal ve eksenel yöndeki kuvvetleri taşıyan ve destekleyen elemanlara yatak denir. Üzerlerine dişli çark, kasnak vb. elemanların bağlandığı millerin, dairesel ve doğrusal hareketlerini bir yerden bir yere iletmesi için desteklik yapar ve hareketlerini kolaylaştırır. Yataklar, iki elemanın çeşitli yönlerdeki hareketinin en az sürtünmeyle meydana gelmesini sağlarken etki eden kuvvet doğrultusunda hareketine ise engel olur. Hareketin dairesel olması durumunda mili destekleyen elemana yatak, doğrusal olması durumunda kızak adı verilir.
Yataklar, kullanıldıkları sistemlerin çeşitli olması ve çalışma koşullarının değişiklik göstermesi sebebiyle çeşitli tiplerde yapılırlar. Yatakların seçimi, çalışma şartları, kapladığı yer, yağlama, sistemdeki hız, kuvvet, basınçlı sürtünme ve bakım faktörleri dikkate alınarak yapılır.
Yatak Çeşitleri, yataklar kayan yüzeylerin cinsine göre iki ana grupta toplanır;
1- Kayma dirençli (kaymalı) yataklar
2- Yuvarlanma dirençli (rulmanlı) yataklar
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar25.jpg
Kayma dirençli yataklar, mil, genellikle yatak içerisine sıkı geçirilmiş bir zarf veya burç içerisinde kayarak çalışır. Bu sebeple bu yataklara kaymalı yataklar denir.
Yatak içine geçirilen zarf, mili çabuk aşındırmayacak yağlama az olduğu zaman mili sarmayacak malzemeden yapılır. Kaymalı yataklar sarsıntı ve titreşimli yerlerde uygun ve sürekli yağlama yapıldığı takdirde uzun ömürlü olup kullanışlıdır. Aynı zamanda ucuz olup sessiz çalışırlar.
Millerin yatak içerisinde kalan kısmına muylu denir. Büyük güç veya kuvvetlerin iletilmesinde tercih edilir. İçten yanmalı motorlarda, krank millerinde, haddehane makinelerinde, takım tezgâhlarında, taşıma iletme, kaldırma makinelerinde, bantlı konveyörlerde, konkasörlerde, helezonlu taşıyıcılarda, kara ve demir yolu taşıtlarında, değirmen makinelerinde ve endüstrinin birçok alanında kullanılır.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar26.jpg
Kaymalı yataklar etki eden kuvvetin mil eksenine olan durumuna göre ikiye ayrılır;
- Enine (radyal) yataklar
- Boyuna ( eksenel) yataklar
a- Enine (radyal) yataklar, kuvvet mil eksenine dik olarak etki ediyorsa bu yataklara enine yatak denir. Bu yataklar tek parçalı ve iki parçalı olarak yapılırlar. Yatak burçları tek veya iki parçalı olarak takıldıkları gövdeye uygun veya standartlaştırılmış şekillerde düz ve faturalı olarak yapılırlar.
Yatak burçları yerlerine, H6, H7, r6 toleransları ile geçirilir. Vidalı pim kullanarak tespit edilmiş yatak burcu toleransları, n6 veya m6 olur.
Yataklarda dikkat edilmesi gerekli en önemli sorun yağlamadır. Bunun için çeşitli yağlama sistemleri ve yağ kanalları vardır. Yağlamada gres yağı ve ince makine yağı kullanılır. Yağlamanın randımanlı olması ve istenilen etkiyi sağlaması için burçlara yağ kanalları açılır.
b- Eksenel (boyuna) yataklar, eksenel yataklarda yük, mil eksenine paralel olarak etki yapar. Bu yataklarda muylular alın yüzeyleri üzerinde sürtünerek çalışır. Bu çalışma esnasında aşınmadan dolayı parçaların aşağı inmesini önlemek amacıyla milin alnına aşınınca değiştirilme imkanı olan bronz veya dökme demirden kayma plakaları konur. Kayma plakalarının alnına yağ kanalları açılır.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar27.jpg
Yuvarlanmalı (rulmanlı) yataklar: Rulmanlı yataklarda kayma yerine yuvarlanma vardır. Makinelerde rulman adı verilen ve muylulara takılarak kayma sürtünmesini azaltıp dönme sırasında muylular için hem destek hem de kılavuzluk görevi yapan elemanlar (rulmanlar) kullanılır. Hareket yuvarlanma elemanı üzerinde olduğu için rulmanlı yatak veya yuvarlanma dirençli yatak denir. Yuvarlanmalı yataklar, muylu üzerine sıkı geçirilen bir iç bilezik ile yatak gövdesine sıkı geçirilen dış bilezik arasına yuvarlanabilen bilye veya makaralar ve bu elemanların birbirlerine değmesini, ses çıkarmasını önleyen kafesten oluşmuştur.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar28.jpg
Rulmanlı yatakların kayma dirençli yataklara göre üstünlükleri vardır. Bunlar;
- Rulmanlı yataklar standartlaştırılmış olup mil çapına göre ölçüleri belirlenip kataloglardan bulmak mümkündür.
- Ölçülerinin küçük olmasından makinelerin küçülmesi mümkündür.
- Sürtünme az olduğundan yağ sarfiyatı da az olur.
- Ömürleri uzundur.
- Takıldıkları mil ve yuvada aşınma meydana getirmez.
Rulmanlı yatakların, yatağa gelen kuvvete göre iki tipi vardır Bunlar;
a- Enine (radyal) rulmanlı yataklar: Kuvvet mil eksenine dik olarak etki ettiği yerlerde kullanılır. Aşağıda gövdeye ve mile sıkı geçirilmiş enine rulman görülmektedir.
b- Boyuna (eksenel) rulmanlı yataklar: Kuvvet mil eksenine paralel olarak eki ettiği yerlerde kullanılır. Aşağıda eksenel rulman görülmektedir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar29.jpg
İç ve dış bileziklerin arasındaki yuvarlanan elemanların biçimlerine göre beş çeşittir. Bunlar;
- Bilyeli rulmanlı yataklar
- Silindirik makaralı yataklar
- Fıçı makaralı yataklar
- Konik makaralı yataklar
- İğneli yataklar. İğneli yataklardaki sürtünme bilyeli yataklara göre daha çoktur.
PERNOLAR
Perno, makine parçalarını birbirine çözülebilir bir şekilde bağlayan silindirik makine elemanlarına denir. Şekil bakımından silindirik pimlere benzer. Pernolar genel makine imalatında mafsallı birleştirmelerde, makaralarda, lokomotiflerde, vagon yapımında, madencilikte, motorlu taşıt yapımında ve kaldırma iletme makinelerinde kullanılır. Pernolar genellikle sade karbonlu akma çelikten, sementasyon ve yay çeliğinden yapılırlar. İstendiğinde üzeri krom kaplama, bakır kaplama ve fosfatlama yapılabilir. Kaplama TS 149'a uygun olmalıdır. Genel olarak çapları h11 toleransında işlenir. Çalışma şartlarına göre bu tolerans değişebilir. Segmentasyonla 55-60 HRC'ye sertleşebilir.
Pernolar biçimlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır.
a- Kaba işler için;
- Başsız pernolar
- Küçükbaşlı pernolar
- Orta başlı pernolar
- Büyük başlı pernolar
- Bombe başlı ve delikli pernolar
- Bombe başlı, faturalı ve vidalı pernolar
- Havşa başlı pernolar
- Yassı başlı pernolar
- Yassı başlı ve vidalı pernolar
- Konik başlı ve vidalı pernolar
b- İnce işler için;
- Düz pernolar
- Faturalı pernolar
- Kanallı pernolar
- Faturalı ve kanallı pernolar
- Pahlı başlı pernolar
- Altıköşe faturalı ve vidalı pernolar
- Altıköşe faturalı, vidalı ve kanallı pernolar
- Pahlı başlı ve vidalı pernolar
- Başsız ve vidalı pernolar
Aşağıdaki şekilde pernolu montaj resimlerinde görüldüğü gibi pernoların kendiliğinden sökülmemesi için emniyete alınması amacıyla rondelâ, kupilya, vida veya segman kullanılır. Pernolar TS 69'a göre şekil ve ölçü bakımından standartlaştırılmıştır.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar30.jpg
Aşağıda çeşitli perno resimleri görülmektedir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar31.jpg
Örnek, Anma çapı d=16, boyu L=50, Fe50 den yapılmış, tip A, orta başlı pernonun kısa gösterilişi aşağıdaki gibidir.
Orta Başlı Perno TS 69/3 - A 16x50 - Fe50
KAVRAMALAR
Kavramalar, ilke olarak dönme hareketindeki bir parçanın (kavrayan) hareketini sürtünme yolu ile ikinci parçaya (kavranan) ileten makine elemanlarıdır. Hareketsiz duran makine parçasını hareketli bir mil ile harekete geçirmek bir an içinde olamaz. Bu bir işleme ve zamana bağlıdır. Bu işleme kavrama işlemi denir. Kavramalar iki hâlde kullanılırlar:
1.Durum, parçalar hareketsiz iken birbirlerine sürtünme yolu ile bağlanırlar.
2.Durum, kavrayan parça işletme devir sayısıyla çalışırken, kavranan parça devreye sokulur.
Sürtünmeli kavramalar işletmeyi durdurmadan istenilen bölümü ayırmak veya tekrar bağlamak için kullanılır. Kavramanın devreye sokulması ve çıkarılması kişiye bağlı ise bu tip kavramalara "kumandalı kavramalar", kendi kendine devreye girip ve de devreden çıkıyorsa (örneğin belli bir devir sayısında), bu tip kavramalara "otomatik kavramalar" denir.
Kavramada malzeme seçimi malzeme çifti seçimiyle olur. Malzeme çifti ya Metal/Metal veya Metal/Metal olmayan malzemeler diye iki gruba ayrılır;
Kavramada çelik çeliğe sürtünüyorsa yüzeylerin birbirini yemesini ve aşınmasını önlemek için yeteri kadar yağ ile çalışmaları gerekir. Bronz sinterlenmiş malzeme ile sert çelik sürtünüyorsa kuru olacakta çalışabilir.
Kavramanın sıcaklığı aşağıdaki tabloda verilen değerleri aşarsa sürtünme katsayısında büyük düşüş meydana gelir ve malzemenin özelliğini değiştirdiğinden aşınma kontrol edilemez hâle gelir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar32.jpg
Kavramanın fonksiyonu için gereken bası kuvveti şu yollarla kazanılır;
- Mekanik, genelde elastik yaylarla,
- Hidrolik,
- Pnömatik
- Elektrik (Elektro manyetik).
Sürtünme yüzeyinin şekline göre kavramaları şu şekilde gruplara ayırabiliriz;
- Konik kavramalar
- Diskli kavramalar (Bir çok disk olursa Lamelli kavramalar diye de adlandırılır.)
- Kasnaklı kavramalar
GUPILYALAR
Gupilyalar, somun, perno ve ayar bileziği emniyetinde kullanılan elemanlardır. Aşağıda bir gupilya resmi ve ölçülendirilmesi ile gupilya ile taçlı somunun emniyete alınması görülmektedir.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar33.jpg
Şekilde de görüldüğü gibi vidalı kısma açılmış uygun delik ile taçlı somunun yarığı aynı hizaya getirildikten sonra gupilya takılarak uçları kıvrılır. Bu şekilde somunun çözülmesi önlenir. Gupilyalar TS 2339' da standartlaştırılmışlardır. Malzeme olarak akma çelikten, pirinçten, bakırdan veya alüminyumdan yapılırlar.
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar34.jpg
/uploads/images/mak-egitim-web-stand-elemanlar35.jpg
Bu web sayfasındaki yazılı ve görsel bütün bilgilerin yayın hakları Hamit ARSLAN' a aittir. Hamit ARSLAN' ın yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, kopya edilemez, elektronik, mekanik, dijital, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
