VİDA HESAPLARI
Vidalar, en yaygın olarak kullanılan sökülebilir birleştirme elemanlarıdır. Vidalar hakkında detaylı bilgi için Vidalar linkini tıklayınız.
METRİK VİDA ÖLÇÜLERİ
Diş profili açısı 60° olan bir eşkenar üçgen vidadır. Bu vidalar TS 61/1-15 de standardize edilmiştir. Metrik vidalarda adım, milimetre cinsinden belirtilir. Vidanın elemanları, adımına göre hesaplanarak bulunur.
WITHWORTH VİDA ÖLÇÜLERİ
Dış profil açısı 55° olan bir üçgen vidadır. Ölçüleri parmak sistemine göredir. Vidanın elemanları adıma göre belirlenir. Withworth vidalarda adım, parmaktaki diş sayısı olarak verilir.
Vida dişleri net olarak görülmemektedir. Vida dişlerinin girinti ve çıkıntılarını çizmek hem zordur hem de resmi karmaşık hale getirir. Bu nedenle vidaların diş üstü çapları sürekli kalın çizgi ile çizilirken diş dibi çapları ise sürekli ince çizgi ile çizilerek gösterilir. Vida diş dibi çaplarına gerektiğinde vida bitimi çizilebilir. Gerekmiyorsa çizilmeyebilir. Bu duruma ait bilgiler TS 5265' de verilmiştir.
Vidanın yan görünüşü çizilirken dış vidada diş üstü çapı sürekli kalın çizgi, diş dibi çapı ise dairenin 3/4 ü ise sürekli ince çizgi ile gösterilir.
İç vidada ise diş üstü çapı dairenin 3/4 ü sürekli kalın çizgi ile diş dibi çapı ise sürekli kalın çizgi ile gösterilir.
Dış (erkek) vidaların kolay ağızlayabilmesi ve uç kısımlarındaki çapakların temizlenmesi için uçlarına pah ya da bombe yapılır. İç vidanın uç kısmına ise aynı sebeple 45° lik havşa açılır.
Vidaların ölçülendirilmesi (erkek ve dişi vidalar) aşağıdaki şekillerde görüldüğü gibidir.
CIVATA ve SOMUN RESİMLERİNİN ÇİZİMİ
Bir cıvata resminin çizilebilmesi için aşağıdaki ölçülerin verilmesi gerekir. Bunlar AA - Anahtar Ağzı ölçüsüdür. Bütün ölçüler cıvata tablolarında verilmiştir. Ancak pratik olarak e=2d ve k=0.7d alınarak cıvata başı çizilir.
Saplamalar da aşağıda görüldüğü gibi çizilir ve ölçülendirilirler.
Cıvatalarda olduğu gibi somunların çiziminde de belirli kurallar vardır. Aşağıda altı köşe ve dört köşe somunlara ait çizimlerde bu kurallar gösterilmiştir.
Aşağıda görüldüğü gibi somun ön görünüşü çizildikten sonra yan görünüşünü meydana getiren dikdörtgen çizilir. Dikdörtgenin uzun kenarı e, kısa kenarı m kadardır.
Pratikte bu değerler m = 0.8d, e = 2d olarak alınır. Somun pahları 30° dir.
Somundaki pah küresel olduğu zaman 30° lik pahlar çizilmez. r yarıçaplı daire e/4' lük uzunluğun hepsini kapsayacak şekilde çizilir.
CIVATA ve SOMUN MALZEMELERİ
Cıvata ve somunlar genellikle ıslah çeliğinden, karbonlu çelikten, sementasyon çeliğinden yapılır. Kullanım alanlarına göre paslanmaz çelik, bakır alaşımları ve alüminyum alaşımı gibi malzemelrden de yapılırlar.
Çelikten yapılan cıvata ve somunların çekme dayanımı en az 40N/mm², bakır alaşımı ve alüminyum laşaımından yapılanlar ise en az 30N/mm² olması gerekir (TS 1020. . . . 1026). Çelikten yapılan cıvata ve somunlarda her malzeme kalite işareti ile gösterilmiştir.
Örneğin 6.8 için;
Birinci rakamın 100 katı çekme dayanımını verir. (Rm = 6 x 100 = 600 N/mm²)
Birinci ve ikinci rakamın çarpımının 10 katı ise minimum akma sınırını verir. (Re = 6 x 8 x 10 = 48 x 10 = 480 N/mm²)
Birlikte cıvata ve somunların malzemeleri farklı seçilir. Somun malzemesi cıvata malzemesinden bir kalite daha aşağı kalitede seçilmelidir. Örneğin cıvata 5.6 kalitede ise somun malzemesi 4.6 kalitede olmalıdır.
Bu web sayfasındaki yazılı ve görsel bütün bilgilerin yayın hakları Hamit ARSLAN' a aittir. Hamit ARSLAN' ın yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, kopya edilemez, elektronik, mekanik, dijital, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
